X. U. Aliyev Darslikda umumiy patofiziologiya, tipik patologik jarayonlar asoslari va

qon yo'qotish bilan kechadigan og'ir shikastlanishlarda tromb
qon ketishini to'xtatuvchi mexanizm hisoblanadi.
Lekin har xil kasalliklarda (ateroskleroz; obliteratsiyalovchi
endoarterit, qandli diabet va boshqalar) tromb hosil bo'lishi va
o'sha sohada qon aylanishining o'tkir buzilishi natijasida o'ta og'ir
va xavfli oqibatlarga olib kelishi mumkin. Agar arteriyalarda
tromboz bo'lsa, ishemiya, venalar trombozida — vena gipere­
miyasi rivojlanadi. Tromb reflektor ravishda tomir devori silliq
muskulining spastik qisqarishini chaqirishi mumkin.
Trombning ajralib, uzilib chiqishi tromboemboliyaga yoki
yupqa devorli venalar tashqarisidagi transsudatdan ezilishi tufayli
qon aylanishining keskin buzilishiga olib kelishi mumkin. Nekroz
(infarkt)lar tromboz jarayonining nihoyasi hisoblanadi. Bunday
natija ayniqsa kollateral tomirlar kam rivojlangan sohalarda ku­
zatiladi.
Miokard infarkti rivojlanishida trombozning roli juda katta.
Ateroskleroz, obliteratsiyalovchi endoarterit, qandli diabet kabi
kasalliklarda bo'ladigan trofik buzilishlar va qo'l-oyoq gang-
renasi(qorason)ning rivojlanishi ham arteriyalar trombozi nati-
jasidir. Bundan tashqari, trombogen nazariyaga ko'ra, ateroskleroz
rivojlanishi tomir devorida tromb hosil bo'lishiga va devor ichida
qon ivishi natijasida yuz beradigan plastik jarayonlarga bog'liq.
Bulardan tashqari, trombozning natijalari quyidagicha bo'lishi
mumkin: trombning aseptik (fermentativ, autolitik) erishi, tromb
so'rilib, biriktiruvchi to'qima bilan qoplanishi, qayta kanallanishi
(rekanalizatsiya) — tromb teshilib qon oqimi tiklanishi, tromb-
72

---

ning yiringlab erishi va buning natijasida tarqalib har xil a’zo­