X. U. Aliyev Darslikda umumiy patofiziologiya, tipik patologik jarayonlar asoslari va

(kichik qon aylanishi doirasini chetlab) bevosita chap yarmiga o'tadi.
73

---

Ekzogen emboliyalar. 
Havo emboliyasi tananing yuqori qismi
va bo‘yinning katta venalari shikastlanganda paydo bo'ladi. Bunda
ko'proq nafas olish tezlashganda, havoning kuchli so'rilishi
tufayli qon aylanishining kichik doirasida emboliya yuzaga keladi.
Bundan tashqari, o'pka jarohati, portlash yoki suv to'lqinlarining
zarbi hamda dorilami venaga yuborishdagi xatoliklar ham havo
emboliyasiga sabab bo'ladi. Bemor venasiga dori yuborishdan ol­
din shprisdagi havo pufakchalari chiqarib yuborilmasa, u qon
tomiriga tushib, havo emboliyasiga aylanadi. Qon oqimiga 20 sm3
hajmdagi havo tushishi inson hayoti uchun xavfli hisoblanadi.
Anaerob (gazli) gangrenada ham gazli emboliya rivojlanadi.
Endogen emboliyalar. 
1. Tromboemboliya — trombning uzilib
ketishidan rivojlanadi. Trombning uzilib ketishi ko'proq oyoq
venalarida, chanoq vena chigallarida hamda jigar venalarida yuz
beradi.
2. Gazli (asosan azot bilan) emboliya — odam yuqori bosimdan
past (normal) bosimga yoki normal bosimdan past bosimga o'tganda
rivojlanadi. Bunda gazlaming (azot, karbonat angidrid, kislorod)
to'qima va qonda eruvchanligi kamayib, ular (awalo azotning) qon
tomirlarini berkitib qo'yadi.
3. Yog'li emboliya — yog' tomchilarining qon oqimiga tushi­
shi oqibatida paydo bo'ladi. Bunday holat ko'pincha suyak hamda
teri osti yoki chanoq yog' kletchatkasi shikastlanganda bo'ladi.
Yosh kattalashishi bilan qizil ilikning sariqqa aylanishi natijasida
yog' emboliyasi rivojlanish xavfi ortib boradi. Yog' emboliyasi
manbayi katta qon aylanish doirasi bo'lganligi uchun yog' embol-