X. U. Aliyev Darslikda umumiy patofiziologiya, tipik patologik jarayonlar asoslari va

ralar zaryadining o'zgarishi, trombositlaming adgeziv-agregatsiya
holati kuchayib, tomirlar intimasining shikastlanishi tufayli «yot»
bo'lib qolgan yuzasiga cho'kishi (adgeziya) va bir-biriga yopishishi
(agregatsiya)dan iboratdir. Ushbu o'zgarishlar asta-sekin kuchayib
hamda chuqurlashib boradi va nihoyat trombositlar tomonidan
tiklab bo'lmaydigan buzilishlar sodir bo'ladiki, ular o'z navbatida
boshqa o'zgarishlarga turtki beradi va ostki tuzilmalarga ham
tarqalishiga olib keladi.
Trombositlar parchalanib, ulardan qon ivituvchi omillaming
tevarak-atrofga chiqishidan so'ng trombozning navbatdagi —
koagulyasiya (plazmatik) bosqichi boshlanadi. Ushbu bosqich 3
davrdan iborat.
Boshlang'ich davrda to'qimalar va qondagi passiv trombopla­
stin faol tromboplastinga aylanadi. Ikkinchi davrda faol trombin
hosil bo'ladi. Uchinchi davrda esa trombin ta’sirida fibrinogen fibringa
aylanib, qon quyqasi hosil bo'lishi kuzatiladi. Fibrin trombning
asosiy massasini tashkil etadi. Qon ivishining nihoyasida normal
trombositlardan ajralib chiquvchi tromboplastin ta’sirida fibrin
71

---

tolalarining xuddi aktomiozinga o'xshab qisqarishi ro'y beradi.
Natijada, hosil bo'lgan qon quyqasi siqiladi (retraksiyaga uchraydi)
va tromb zichlashadi. Retraksiya jarayoni normal kechishi uchun
kalsiy ionlari, glukoza, ATF bo'lishi kerak, glikoliz jarayoni nor­
mal kechishi kerak. Bundan tashqari, trombin bilan fibrinogen
nisbati hamda fibrinogen bilan trombositlar nisbati ma’lum bir
darajada bo'lishi kerak.
Trombozning asoratlari va ahamiyati. 
Umum biologik nuqtayi
nazardan tromboz moslashuv jarayoni hisoblanadi. Chunki ko'p