X. U. Aliyev Darslikda umumiy patofiziologiya, tipik patologik jarayonlar asoslari va

quyilishi hamda to'qima shishi (.venoz dimlanish stazi) belgilarini
ko'rish mumkin.
Staz asoratlari. 
Stazning asoratlari har xil. Agar qonda va
69

---

tomir devorida chuqur o'zgarishlar bo'lmagan bo'lsa va stazni
keltirib chiqargan sabablar yo'qotilsa-shikastlangan joyda qon
aylanishi tiklanadi. Agar tomirlaming shikastlanishi va eritrotsitlar
agregatsiyasi kuchli bo'lsa, jarayon orqaga qaytmaydi va to'qima
halok bo'ladi.
T R O M B O Z
Tromboz —
bu tomir ichida qon shaklli elementlari va
oqsillardan tashkil topgan qon laxtasi hosil bo'lishidir (ivib qolishi).
Tromb tarkibida qaysi elementlar ko'proq uchrashiga qarab, uni
3 xil turga ajratiladi: oq, qizil va aralash turlari. Oq tromb
trombositlar, leykositlar va kam miqdordagi oqsildan tashkil topgan.
Qizil tromb asosan fibrin iplari bilan birikkan eritrositlardan tashkil
topadi. Aralash tromblarda esa, oq va qizil qavatlar almashib
joylashadi.
Sabablari. Tromboz kelib chiqishida ko'pincha qon tomirning
shikastlanishiga olib keluvchi kasalliklar asosiy rol o'ynaydi. Qon
oqimining sekinlashishi va qon ivish xususiyatining oshib ketishi
ham tromb hosil bo'lishiga olib keluvchi omil hisoblanadi. Odatda,
faqat qon oqimining sekinlashishi yoki qonda ivish omillarining
ustun kelishi tromb hosil bo'lishiga olib kelmasligi mumkin. Lekin
bu omillar tomir devori shikastlanishi bilan birgalikda kompleks
ravishda ta’sir etganda («Virxov triadasi» — uchligi) tromb hosil
qiluvchi muhim omilga aylanadi.
Qon tomirning shikastlanishiga sabab bo'luvchi kasalliklarga
yallig'lanish tabiatiga ega bo'lgan kasalliklar (revmatizm, toshmali