X. U. Aliyev Darslikda umumiy patofiziologiya, tipik patologik jarayonlar asoslari va

faol moddalar hisoblanadi. Aytilgan omillar quyidagi o'zgarish-
larga olib kelishi mumkin:
1) ishemiyaga uchragan a’zo va to'qimaning spetsifik (max­
sus) faoliyatining buzilishi;
2) nospetsifik faoliyat va jarayonlarning (mahalliy himoya reak­
siyasi, limfa hosil bo'lishi, hujayralarning yetilishi va bo'linishi)
buzilishi;
3) a’zo va to'qimalarda distrofik jarayonlar, gipotrofiya va atrofiya
rivojlanishi;
4) to'qima nekrozi.
Ishemiyaning asoratlari har xil bo'lishi mumkin. Asoratlar quyi­
dagi omillarga bog'liq:
1) yopilgan yoki toraygan arteriyaning o'lchamiga bog'liq:
arteriya qancha katta bo'lsa, asorati shuncha og'irroq bo'ladi;
2) arteriyaning torayish tezligiga bog'liq. Qon tomir sekin
yopilsa a’zoning qon bilan ta’minlanishi anastomoz orqali tiklanishi
mumkin;
3) ishemiyaning davomiyligiga bog'liq;
4) a’zo yoki to'qimaning kislorod tanqisligiga va sezgirligiga
67

---

bog'liq. Hayot uchun muhim a’zolar (miya, yurak, buyraklar)
qon bilan ta’minlanishning o'zgarishiga juda sezgirdir. Bunday
a’zolar ishemiyasi organizmning o'limiga sabab bo'lishi mumkin;
5) 
kollateral tomirlaming qay darajada rivojlanganligiga bog'liq.
Kollaterallar qancha ko'p va yaxshi hamda tez rivojlanish imko-
niyatiga ega bo'lsa, to'qima, a’zoning strukturasi va faoliyatining
buzilish xavfi shunchalik kam bo'ladi. Masalan, bosh miya, yurak,
buyrak arteriya tomirlarining ishemiyasi, ularda kollaterallar yetarli
bo'lmaganligi sababli og'ir asoratlarga olib keladi.
S T A Z
Staz —
bu qon aylanishining mahalliy buzilishi Ъо'НЬ, qilto-