X. U. Aliyev Darslikda umumiy patofiziologiya, tipik patologik jarayonlar asoslari va

deyiladi.
Arteriolalarga parasimpatik effekt ta’sirot kamayganda yoki
ularning xolinrefaolligi susayganda ham ishemiya rivojlanishi mumkin.
Bunday ishemiyalar ichki a’zolar parasimpatik gangliyalari yallig* -
lanishida, mexanik shikastlanishda, o‘sma rivojlanganda yoki nerv
65

---

tugunlari olib tashlanganda rivojlanadi. Neyrogen mexanizmdagi
ishemiyalaming bu turiga «neyroparalitik» ishemiya deb nom
berilgan.
Gumoral ishemiya rivojlanishida to'qimada arteriolalami toray-
tiruvchi moddalar ko‘payishi (angiotenzin II, vazopressin, prostag-
landiiflaming E guruhi, tromboksan A2, katexolaminlar) yoki
tomir devorining ularga bo'lgan sezgirligi oshib ketishi (tomir
devorida Na+, Ca++ oshganda )asosiy rol o'ynaydi.
A’zo yoki to'qimaga qon oqib kelishining kamayishi qon
oqimiga quyidagi to'siqlar bo'lganda rivojlanishi mumkin:
1) tomiming qisilishi — kompressiya (o‘sma, chandiq, shish-
gan to‘qima, jgut);
2) arteriolaning ichdan yopilishi — obturatsiya (tromb, embol).
Yuqoridagi mexanizmlardan tashqari, a’zo va to'qimalarda
kislorodga hamda modda almashinuvi mahsulotlariga bo'lgan talabi
me’yoridan oshib ketganda ham ishemiya rivojlanadi. Bunda
aytilgan mahsulotlarning ishlatilishi ularning qon orqali oqib
kelishidan yuqori bo'ladi. Bunday holat ko'pincha a’zo yoki
to'qimaning faoliyati kuchayganda yoki modda almashinuvi tez-
lashganda bo'ladi. Bunday ishemiyaga kuchli jismoniy ish
bajarganda yoki emotsional zo'riqishlarda rivojlanadigan miokard
ishemiyasini misol qilib ko'rsatish mumkin. Emotsional zo'ri-
qishda ortiqcha ishlab chiqarilgan katexolaminlar ta’sirida yurak