X. U. Aliyev Darslikda umumiy patofiziologiya, tipik patologik jarayonlar asoslari va

mumkin.
Y A L L I G ‘ L A N 1 S H .
Y A L L I G ' L A N I S H T O ‘ G ‘ R I S I D A U M U M IY T U S H U N C H A L A R
Yallig4anish
 — to'qimalar shikastlanishiga javoban qon va limfa
tomirlari (mikrosirkulatsiya o'zani), qon, nerv, biriktiruvchi to'qima-
laming hamisha bir tarzda rivojlanadigan alteratsiya, ekssudatsiya va
proliferatsiyasi bilan kechadigan tipik patologik jarayondir.
Yallig'lanish birinchi navbatda mahalliy. patologik jarayon bo'lib,
keyinchalik u yoki bu darajada butun organizm, awalo uning im­
mun, endokrin va nerv sistemasini jalb etilishi bilan davom etadi.
Yallig'lanish eng ko'p va keng tarqalgan patologik jarayonlar-
dan biri bo'lib, ko'pchilik kasalliklarning asosini tashkil etadi.
Masalan, klinik ko'rinishlari har xil bo'lgan otit, kon’yunktivit,
appenditsit, endokardit, stomatit, gastrit, gepatit, nefrit kabi bar­
cha kasalliklarning negizida yallig'lanish yotadi. Yallig'lanish
75

---

hayvonot olamining barcha turlari orasida uchraydi. Hayvon orga­
nizmi qanchalik murakkab bo'lsa, yallig'lanish ham shunchalik
murakkab kechadi.
Y A L L I G ‘ L A N I S H E T I O L O G I Y A S I
Yallig‘lanishning sabablari g‘oyat xilma-xil va turli tabiatga ega.
Ular ikki asosiy guruhga — tashqi (ekzogen) va ichki (endogen)
omillarga bo‘linadi. Ekzogen omillarga biologik, mexanik, fizik,
kimyoviy omillar kiradi.
Biologik omillar — mikroorganizmlar (bakteriyalar, viruslar,
patogen zamburug‘lar), hayvonlar (sodda hayvonlar, parazit
chuvalchanglar, hasharotlar).
Mexanik omillar — lat yeyish, jarohatlanish, to'qimalarning
kesilishi, ezilishi, ularning orasiga yot jismlaming kirib qolishi