X. U. Aliyev Darslikda umumiy patofiziologiya, tipik patologik jarayonlar asoslari va

fizik-kimyoviy va klinik-patofiziologik belgilami ajratish mumkin.
Yallig'lanishning tashqi belgilari qadimdan ma’lum bo'lib, Sels
va Galenning mashhur pentadasi sifatida ifodalangan. Bular qizarish,
shish, mahalliy haroratning oshishi, og'riq va funksiyaning
buzilishidir. Ushbu belgilar 2000-yildan beri ma’lum bo'lsa ham,
bugungi kunda o'z ahamiyatini yo'qotmagan, vaqt o'tishi bilan bu
belgilaming kelib chiqishini tushuntirish o'zgargan, xolos.
Yallig'lanish va uning belgilari paydo bo'lishini quyidagi oddiy
tajribada kuzatish mumkin. Yallig'lanish jarayonini hosil qilish
uchun quyon qulog'ini harorati 50—55°C bo'lgaa issiq suvga
solish kifoya. Agar hayvonning har ikkala qulog'i bir-biriga
taqqoslansa, bunda issiq suvda bo'lgan quloqning qizarib ketganligi
ko'zga tashlanadi. So'ngra, u ko'kimtir tusga kira boshlaydi va
qavaradi, ushlab ko'rilganda yallig'langan quloq harorati
boshqasiga nisbatan yuqori bo'ladi. Funksiyasi buzilganligini yal­
lig'langan quloqning shalpayib turishidan va birmuncha vaqtga-
cha asliga kelmasligidan ko'rish mumkin( 1-rasm).
Qator yallig'lanish jarayonlarida, ayniqsa ichki a’zolar yallig'-
langanda, qayd qilingan belgilar yaqqol ko'rinmaydi yoki mut-
laqo bo'lmasligi ham mumkin. Chunonchi, jigar, buyraklar va
yurakda yallig'langan qizarish ko'pincha a’zoning normal rangi
bilan niqoblangan bo'ladi.
Surunkali yallig'lanishda, masalan jigar va buyraklar sirrozida
qavarish, qizarish, isitmalash yoki og'riq bo'lmasligi ham mumkin.
Y A L L I G ' L A N I S H P A T O G E N E Z I
Yallig'lanishning ko'pgina patogenetik omillari ichida uning
rivojlanishi va natijasini belgilovchi, hal qiluvchi ahamiyatga ega
omillarni ajratish mumkin. Bular yallig'lanish paydo qiluvchi
77

---

I L - И Л l g - И Г
0 ‘ N F - o 's m a n e k r o z h k l o r i
_ 0 ‘ t k i r y a l l i g ’ l a n i s h
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1- rasm.
0 ‘NF — o‘sma nekrozi faktori. 
78

---