X. U. Aliyev Darslikda umumiy patofiziologiya, tipik patologik jarayonlar asoslari va

ekssudatsiya
, hosil boMgan 
suyuqlikni esa 
ekssudat
deb ataladi. Ekssudatsiya rivojlanishiga 
asosan quyidagilar olib keladi:
1) qon tom irining bevosita shikastlanishi;
2) kapillarlar o'tkazuvchanligining ortishi;
3) yalligMangan to 'q im a tom irlarida qon bosim ining oshishi.
Ekssudat transsudatga nisbatan o 'z tarkibida ko'proq oqsil, qon
shakliy elementlarini ham da mahalliy to'qim a elementlarini tutishi 
bilan farq qiladi. Tarkibiga qarab ekssudatlarning seroz, yiringli, 
gem6rragik, fibrinoz, chirigan va aralash turlari' farqlanadi. Seroz 
ekssudat tiniq, solishtirm a og'irligi past (1015—1020), tarkibida 
oqsil kam m iqdorda, hujayra elementlari (asosan, polim orf yadroli 
leykositlar, m akrofaglar) ni kam tu tg an suyuqlikdir. B unday 
ekssudat asosan seroz p a rd a la m in g yaffig*tafiishida (p lev rit, 
peritonit, perikardit, kuyishning II bosqichida) uchraydi.
Yiringli ekssudat o 'z tarkibida ko'p m iqdorda oqsil, leykositlar, 
nisbatan ko'proq zaharli agentlar (bakteriyalar, toksinlar va u la r­
ning ta ’sirida halok boMgan neytrofillar m ahsuloti)ga boy yallig'­
lanish suyuqligidir. Yiringli ekssudat yoki yiring k o 'k im tir rangli, 
quyuq, solishtirm a og'irligi katta, tarkibida m ikroblar, to 'q im a
parchalanishining turli m aqsulotlaridan tashqari faol kimyoviy 
moddalar (masalan, peptonlar, polipeptidlar, aminokislotlar, y o g '­
lar, sovunlar, proteolitik tabiatga ega boMgan fermentlar) ni tutadi. 
Y iringning to 'q im a n i yum shatish xususiyati uning pro teo litik
faolligi bilan belgilanadi.
G e m o rra g ik e k ssu d a td a unga p u sh ti qizil ran g b eru v ch i 
eritrositlar k o 'p boMadi va bunday ekssudat asosan plevrit, p eri­
to n it, perikardit, vabo, kuydirgi ham da allergik yallig'lanishlarda 
hosil boMadi.
Fibrinoz ekssudat o 'z tarkibida ko 'p m iqdorda fibrinni tutishi 
bilan.farqlanadi. B ulardan tashqari, seroz-fibrinoz, seroz-gem or- 
ragik, seroz-yiringli, yiringli-fibrinoz kabi aralash ekssudatlar 
ham uchraydi.
93

---

Ekssudatsiya o 'z rivojlanish mexanizmiga k o'ra, asosan, h i­
moya viy aham iyatiga-ega, chunki u yallig'lanish agentini suyul- 
tiradi, ta ’sir kuchini pasaytiradi, to'qim aga fermentativ ta ’sir etib, 
undagi zaharli m oddalam i yemiradi va organizmga kerak b o 'lm a ­
gan, zaharli ta ’sir etuvchi m ahsulotlardan tozalaydi, n ih o y at, 
yallig'lanish o'chog'iga im m un tanachalarini olib kelib, bakteritsid 
ta ’sir ko'rsatadi ham da o 'z tarkibida hujayralam i, ayniqsa b irik ­
tiruvchi to'qim aning, aslida shikastlangan joyni bitirish, o 'm in i 
qoplashga qaratilgan ko'payishini rag'batlantiruvchi om illam i ham
tutadi.
PROLIFERATSIYA