X. U. Aliyev Darslikda umumiy patofiziologiya, tipik patologik jarayonlar asoslari va

ularning
emigratsiyasi 
deyiladi. L eykositlarning yallig'langan to'q im ag a 
o'tishi arterial giperemiya davrida boshlanib, venoz giperemiya va
91

---

staz davrida avjiga chiqadi. Leykositlar ko'payayotgan biriktiruvchi 
to 'q im a hujayralari-bilan birgalikda infiltrat hosil qiladi. Hosil 
boMgan infiltrat va ekssudat suyuqligi yallig'langan to 'q im a d a
shishni keltirib chiqaradi. Leykositlar emigratsiyasi 3 bosqichdan 
iborat:
1. 
Leykositlarning to m ir devori bo'ylab turishi — leykositlar 
qon tom ir devorining yallig'lanish o ‘chog‘iga qaragan tom onidagi 
devor oldi plazm atik qavatida go'yo tom ir devoriga yopishgandek 
to'planadi.
2. 
Leykositlarning endoteliy devoridan chiqishi.
3. 
Leykositlarning yallig'lanish o 'c h o g 'i tom on harakati.
I. 
I. M echnikov leykositlarning to m ird an chiqish tartib in i 
o'rganib, yallig'lanish o'ch o g 'ig a birinchi bo'lib p o lim o rf yadroli 
leykositlar, so 'n g m onositlar va lim fositlar chiqishini aniqladi. 
Leykositlar chiqishidan oldin ularning tom ir ichki devoriga yaqin 
qatlamidagi harakati va tom ir devori oldida to'planishi ayniqsa ve­
noz giperemiyada yaqqol ko'rinadi. Bu jarayonning rivojlanishida 
leykositlar manfiy zaryadining pasayishi va devordagi m ikroivish 
natijasida m ikrofibrinlarning leykositlar harakatini torm ozlashi 
m u h im ah am iy atg a ega. Z a m o n a v iy tu s h u n c h a la rg a k o 'r a , 
leykositlar emigratsiyasi ikki y o 'l bilan am alga oshadi. P o lim o rf 
yadroli leykositlar endoteliy orasidagi tirqishdan chiqadi, m o- 
nonuklearlar (m onosit va lim fositlar)esa endoteliy hujayra tanasi 
orqali o'tadi. Ikkinchi jarayon uzoqroq vaqt davom etadi, shuning 
uchun m ononuklearlar yallig'lanish o 'ch o g 'id a kechroq paydo 
bo'ladi. PYAL lar chiqishi 2—8 m inut davom etadi, ularning 
e m ig r a ts iy a s i 6 s o a td a n k e y in n ih o y a td a k u c h a y a d i. 
M o n o n u k le a rla r em ig ratsiy asi esa sh ik a stla n g a n d a n 6 s o a t 
o'tgach boshlanib, 24 soatdan so 'n g kuchayadi. Em igratsiyaning 
qay tartibda ketishiga yallig'lanish ’o'ch o g 'id ag 'i m uhit (pH ) ham
t a ’sir k o 'rs a ta d i. M enkin b e rg a n m a ’lu m o tla rg a q a ra g a n d a
yallig'lanish o 'ch o g 'id a p H -7 ,4 —7,2 bo'lganda PYAL to 'p la n a ­
d i, p H - 7 ,0 —6,8 b o 'lg a n d a k o 'p ro q m o n o — va lim fo s itla r 
to 'p la n ad i. Y allig'lanish o 'c h o g 'id a Ph 6,7 ga tushganda b arch a 
leykositlar halok b o 'lib , yiring hosil qiladi. Leykositlar em igra- 
tsiyasida xem otaksis holati, y a’ni kimyoviy sezgirlikning boMishi 
katta ahamiyatga ega.
92

---

EKSSUDATSIYA
Q onning suyuq qismi va shaklli elem entlarini qon tom iridan 
yallig'lanish o 'c h o g 'ig a chiqishini