Topografik anatomiya o‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi N. H. Shomirzayev

115
BOSHNING YUZ QISMI
80-rasm. Bosh miyaning qavariq yuzasidagi arteriyalar va venalar.
Miya yon egati tubida joylashgan miyaning o‘rta arteriyasini ko‘rsatish
maqsadida chakka bo‘lagining bir qismi olib tashlangan.
1-
vv
. 
cerebri
superiores
; 2-
sinus
sagittalis
superior
; 3-
v
. 
cerebri
media
; 4-
miyaning yuqori va pastki venalari orasidagi anastomoz; 5-
a
. 
cerebri
media
;
6-
vv
. 
cerebri
inferiores
; 7-
sinus
transversus
; 8-miyacha.
UMUMIY MA’LUMOTLAR
Boshning yuz qismiga ko‘z kosasi, burun va og‘iz bo‘shliqlari kiradi. Bu
bo‘shliqlar va ularga yaqin turgan yuzning qismlari alohida sohalar (regio orbit-
alis, regio nasalis, regio oris) sifatida ajratiladi. Og‘iz sohasiga engak sohasi
(regio mentalis) qo‘shiladi. Yuzning qolgan qismlari yuzning yon sohasi (regio
facialis lateralis) deb qaraladi. Unda uchta kichik sohalar: lunj (regio buccalis),
quloq oldi-chaynov (regio parotideomasseterica) va yuzning chuqur sohasi (re-
gio facialis profunda) tafovut qilinadi. Lunj sohasida ko‘p miqdorda mimika
muskullari joylashganligi sababli bu sohani mimika muskullari sohasi deb atash
mumkin. Quloq oldi-chaynov sohasida va yuzning chuqur sohasida chaynov ap-
paratiga tegishli bo‘lgan a’zolar joylashganligi sababli uni jag‘-chaynov sohasiga
birlashtirish mumkin.
Yuzning terisi yupqa va harakatchan, teri osti yog‘ kletchatkasining qalinli-
gi bir kishining o‘zida keskin o‘zgaradi. Unda mimika muskullari, tomirlar, nerv-
lar va quloq oldi bezining yo‘li joylashgan.

---

116
Yuzning qon bilan ta’minlanishi, asosan, a. carotis externa sistemasi shox-
lari: aa. temporalis superficialis, facialis (a.maxillaris externa – BNA) va maxil-
laris (a.maxillaris interna) orqali amalga oshiriladi. Bundan tashqari, yuzning
qon bilan ta’minlanishida a. ophthalmica (a. carotis internadan) ham ishtirok eta-
di. Yuzning tomirlari yaxshi rivojlangan bir qancha anastomozlar to‘rini hosil qiladi,
bu yumshoq to‘qimalarning qon bilan yaxshi ta’minlanishini ko‘rsatadi. Shuning
uchun yuz yumshoq to‘qimalaridagi jarohatlar tez bitadi, yuzdagi plastik operasiy-
alar natijasi yaxshi bo‘ladi.
Yuzning venalari ikki xil: yuza va chuqur to‘r hosil qiladi. Birinchisi ikkita:
yuz va jag‘ orti venalaridan tashkil topgan. Yuz venasi - v. facialis (v.facialis
anterior – BNA) yuz arteriyasini kuzatib boradi. Uning boshlang‘ich qismi
(ko‘zning ichki burchagida) burchak venasi (v. angularis) deb nomlanadi, u yu-
qori ko‘z sohasi venasi bilan anastomozlashadi. Jag‘ orti venasi - v. retromandib-
ularis (v.facialis posterior – BNA) esa v. temporalis superficialis va vv. maxil-
lareslarning qo‘shilishidan hosil bo‘ladi, bular tashqi uyqu arteriyasining oxirgi
tarmoqlari qon bilan ta’minlaydigan sohalaridan vena qonini yig‘adi.
V. facialis qanotsimon chigal bilan v. faciei profunda orqali bog‘langan,
u esa og‘iz burchagi to‘g‘risida chaynov muskulining oldingi chetidan o‘tadi.
V. facialis o‘ziga v. retromandibularisni qo‘shib olib, v. jugularis internaga quy-
iladi (81 va 82-rasmlar).
Chuqur venoz to‘r, asosan, plexus pterygoideusdan tashkil topgan bo‘lib,
pastki jag‘ suyagining shoxi va qanotsimon muskullar orasida yotadi. Bu chi-
galdan venoz qonning oqimi vv. maxillaresga boradi. Bundan tashqari, qanotsi-
mon chigal miya qattiq qobig‘ining g‘orsimon sinusi bilan emissarlar va ko‘z
venasi orqali tutashadi, yuqori ko‘z venasi esa burchak venasi bilan anastomo-
zlashadi.
Yuz venalari va venoz sinuslari bilan anastomozlarining ko‘pligi natijasida
yuzdagi yiringli jarayonlar (furunkullar, karbunkullar) ba’zan miya qobig‘ining
yallig‘lanishi, sinuslar flebiti kabi asoratlarga olib keladi.
Limfa tomirlar yuzning medial qismi to‘qimalaridan jag‘ osti va engak osti tu-
81-rasm. Yuz venalari va miya
qattiq pardasining sinuslari
(sxema).
1–
sinus
sagittalis
superior
;
2–
sinus
sagittalis
inferior
; 3–
sinus
rectus
; 4–
sinus
occipitalis
; 5–
sinus
transversus
; 6–
sinus
sigmoideus
;
7–
v
. 
jugularis
interna
; 8–
sinus
petrosus
superior
; 9–
sinus
cavernosus
; 10–
v
. 
ophthalmica
superior
; 11–
v
. 
ophthalmica
inferior
; 12–
v
. 
angularis
;
13–
v
. 
dorsalis
nasi
; 14–
v
. 
facialis
;
15–
plexus
pterygoideus
;
16–
v
. 
retromandibularis
.

---

117
gunlariga yo‘naladi. Bu tomirlarning bir qismi lunj tugunlarida (lnn. buccales; facial-