5A111201 – O‘zbek tili va adabiyoti Magistr akademik darajasini olish uchun yozilgan dissertatsiy a ilmiy rahbar: Filologiya fakultetining o‘zbek tili va adabiyoti kafedrasi dotsenti Boltayev M. Samarqand 2022

Agglyutinativ tillar. So‘z yasalishi va shakl yasalishi agglyutinatsiya yo‘li bilan bo‘ladigan tillar. Mas., turkiy tillar, fin-ugar tillari [ 60. 9-b].
Leksik uslubiyat. Turli leksik qatlamlarning uslubiy imkoniyat va xususiyatlari, so‘zlarning funksional-uslubiy, emotsional-ekspressiv bo‘yogʻi, shuningdek, nutqda leksuk vositalarni maqsadga muvofiq tarzda tanlash va qo‘llash haqidagi ta’limot [ 60. 54-b].
Morfologik so‘z. Morfolagiyaning obyekti sifatidagi so‘z [ 60. 66-b].
Paradigmatik qator. Ma’lum umumiylik xususiyati asosida birlashib, ayrim farqli (o‘ziga xos) xususiyati bilan qarama-qarshi turadigan va nutqiy aloqa talablariga biri ikkinchisi bilan almashina oladigan birliklar (unsurlar) [ 60. 79-b].
Politonik urgʻu. – ayn. Muzikal urgʻu [60. 81-b].
Ritorik so‘roq. Faqat so‘roq shaklida ifodalanib, kuchaytirishdan iborat uslubiy san’at; javob talab qilmaydigan so‘roq:
Aytib ber-chi, shuncha sevganlar
Bo‘lganmikan mencha baxtiyor? (H.Olimjon) [ 60. 85-b]
Yana e’tibor qaratadigan bo‘lsak, lugʻat tarkibida ikkinchi qismi ruscha-baynalmilal bo‘lgan terminlar ham kiritilgan:
So‘zning valentliligi. So‘zning muayyan so‘z bilan birika olish imkoniyati. Mas., o‘rgatmoq fe’li obyektini va adresatni ifodalovchi so‘z bilan birika oladi (so‘z birikmasi hosil qila oladi): do‘stiga suzishni o‘rgatmoq [ 60. 96-b].
So‘zning variantlari. So‘zning biror jihatdan o‘zgachalikka ega bo‘lgan ko‘rinishlari. So‘z turli jihatdan variantlarga (fonetik, orfoepik, morfologik va.b variantlarga) ega bo‘lishi mumkin. Mas., dumaloq – yumaloq (fonetik variant), gulday – guldek (morfologik variant), izla – ista (dialektal variant) va b [60. 96-b].
Til evolyutsiyasi. Tilning tadrijiy tarqqiyoti [ 60. 107-b].
Tovush tembri. Tovushning asosiy toniga qo‘shiladigan yordamchi ton – obertoplarga bogʻliq holda yuzaga keladigan o‘ziga xos sifati [ 60. 110].
Lugʻatda terminlar va termin birikmalarga ixcham, lo‘nda, tushunarli va mukammal izohlar berilgan. Yana ahamiyatli jihati shundaki, lugʻatda gap, so‘z, kinoya, qosh inkor, kesim, ko‘chim, mqaol, matn, ravishdosh, sifatdosh, undosh, fe’l-kesim, ot-kesim, o‘z so‘z, tub asos kabi bir qancha terminlar qanday yo‘l bilan yasalganligi haqida tadqiqotchilar, talabalat, o‘qituvchilar va o‘quvchilar tegishli ma’lumotga ega bo‘lishlari, izohning yanada tushunarliroq bo‘lishi uchun izohdan so‘ng misollar berishga e’tibor qaratilgan.