Zoogigiyena va veterinariya sanitariyasi fanidan mustaqil ta‘lim mavzulari

Itlarni oziqlantirish - itlarni oziq moddalarga bo‘lgan talabi ularning nasli jinsi, yoshi, vazni, zoti, fiziologik holati va saqlash usullariga bog’liq bo‘ladi. Itlarni energiyaga bo‘lgan talabi ular tanasining katta - kichikligiga bog’liq bo‘ladi. Juda kichik zotli itlar og’irligi 1-5 kg bo‘lsa, 1 kg tirik vazniga o‘rtacha 460 kDj energiya, kichik zotlililarga (5-10 kg) – 350 kDj, o‘rta zotli (10-20 kg) – 200 kDj, katta zotli (20-80 kg) – 250 kDj, juda katta zotli (30 kg dan yuqori) – 220 kDj energiya talab qilinadi. Itning tanasi qancha katta bo‘lsa energiya sarfi shuncha kam bo‘ladi.

Naslli itlarni energiyaga bo‘lgan talabi urchish, ko‘payish davrida tinch holda saqlangan itlarga nisbatan o‘rtacha 25% ga, urg’ochi itlarda bug’ozlikni ikkinchi davrida 50% ga, emizikli itlarda 2 barobar, xizmatchi itlarda 30% ga yuqori bo‘ladi.

Itlarni oziqlantirishda o‘simlik va hayvonot dunyosidan olingan ozuqa mahsulotlari hamda boshqa har xil toza oziqalar ishlatilada. Hayvonot dunyosidan olinadigan ozuqalardan itlarni oziqlantirish uchun yog’siz go‘sht (cho‘chqa, qoramol, ot, qo‘y, yovvoyi hayvonlar go‘shti, parranda, kemiruvchilar, dengiz hayvonlari go‘shtlari) hamda jigar, bo‘yrak, o‘pka, yurak, miya, til, taloq va boshqalar pishirilgan yoki xom (pishirilmagan) holda beriladi.

Itlar ratsionida go‘sht mahsulotlari 25-30 % dan, ichki mahsulotlar (taloq, o‘pka, ichak chavoqlar va h.k.) kunlik energiyaga talabidan 30 % dan yuqori bo‘lmasligi kerak. Itlar ratsionida sut va sut mahsulotlari (tvorog, kefir, asidofilin, pishloq, sariyog’, obrat, zardob) va boshqalar bo‘lishi kerak. Bu ozuqalar itlar ratsionida kunlik energiyaga talabi bo‘yicha 3-5 % ni tashkil qilishi kerak.

Itlarga baliq va baliq mahsulotlaridan baliq uni, baliq, baliq yog’i, tuxum, hayvonlar yog’lari berilib, ularning miqdori kunlik energiya talabiga binoan 3 % dan oshmasligi kerak.

O‘simlik dunyosidan olingan ozuqalardan boshoqli donlardan un, non, yorma, sabzavotlar, ildiz mevali ozuqalardan beriladi. Bu ozuqalar itlarni kunlik energiyaga talabi bo‘yicha katta yoshdagi itlar ratsionida 60-70 % gacha bo‘lishi zarur.

Itlarga ozuqa qo‘shimchalaridan achitqilar, vitaminlar, suyak uni, fosforli kalsiy, bo‘r, tuxum pustlog’i, osh tuzi, konserva, mikroelementlar va boshqalar beriladi.

Xizmatchi itlar ratsioni me’yorlar va oziqlantirish tizimiga javob berishi lozim. Ratsionning tarkibi – go‘sht va go‘sht mahsulotlari – 40 %, yorma, non – 50 %, kartoshka va sabzavotlar – 10 % bo‘lishi kerak.

Itlarni urchitilib ko‘paytiriladigan muassasalarda, komandalarda saqlaganda ozuqalarni tayyorlash uchun maxsus oshxonalar jihozlanadi va 1 haftalik ozuqa ratsioni tuziladi. Ozuqa ratsionida har kuni – go‘sht – 400 g, yorma – 600 g (3,5,7-chi kunlari), tariq – 600 g (2,4,6 kunlari) kartoshka – 200 g (2,4,6-chi kunlari), sabzi, karam – 200 g (1,3,5,7-chi kunlari) go‘sht suyak uni 50 g (1,3,5,7-chi kunlari), baliq uni 50 g (2,4,6-chi kunlari), hayvonlar yog’i – 25 g va osh tuzi 15 g har kuni berib boriladi. Go‘sht va suyakdan sho‘rva (bulon) qaynatib haftada 3 - 4 marta beriladi. Go‘shtning bir qismi pishirilmagan holda beriladi. Sho‘rvaga yorma va kartoshka aralashtiriladi. Sovugan sho‘rvaga ko‘k o‘t, sabzi, maydalangan xom go‘sht qo‘shiladi.

Xizmatchi itlar uchun ozuqa quyuq shaklda yoki suyuq atala holatida tayyorlanadi. Ovqatlantirishdan oldin tayyorlangan ovqat 30-35⁰C gacha sovutiladi. Xizmatchi itlar kuniga 2 marta ertalab va kechqurun 1-2 soat xizmatdan oldin va 1 soat xizmatdan keyin oziqlantiriladi.