Qurilish materiallari va buyumlari

Labrodorit-
asosan dala shpati va labrodor mineralidan iborat bo‘lib, gabbroning bir turi 
hisoblanadi. U ko‘k, yashil, sariq va boshqa ranglarda bo‘ladi va jilolanganda toblanadi. Labrodorit 
koshinlashda, xaykaltaroshlikda ishlatiladi.
Magmatik otqindi tog‘ jinslaridan asosan porfirlar, diabaz, bazalt, andezit va boshqalar qurilishda 
ko‘p ishlatiladi.
Porfirlar-
mayda kristalli strukturada nisbatan yirikroq kristallar mavjudligi bilan 
xarakterlidir. Ular kvarsli va kvarssiz (dala shpati) xillari mavjud. Kvarsli porfirlar mineral tarkibga 
ko‘ra granitga yaqin bo‘lgani uchun uning xossalari granitnikiga o‘xshaydi.
Kvarssiz porfirlar tarkibi jixatidan sienitga o‘xshaydi, ammo xossalari sienitning xossalari kabi 
bo‘lmaydi. Porfirlar qizil, qo‘ng‘ir, kul rangida toblanadi, zichligi 2,4-2,5 g/sm
3
, siqilishdagi 
mustahkamligi 120-180 MPa.
Ular bezak plitalari, Yo‘l bordyurlari tayyorlashda ishlatiladi.
Andezit-
plagioklaz, rogovaya obmanka, piroksenlar va biotitdan iborat bo‘lib, dioritning 
o‘xshashidir. Odatda kulrang, sarg‘ish kulrang bo‘ladi. Uning zichligi 2,7-3,1 g/sm
3
, siqilishdagi 
mustahkamligi 140-250 MPa. Andezit kislotaga chidamli plitalar, dispers to‘ldiruvchilar olishda 
ishlatiladi.
Bazalt-
zich,goxida porfirsimon strukturaga ega bo‘lib, gabbroning o‘xshashidir. Uning 
zichligi 2,7-3,3 g/sm
3
, siqilishdagi mustahkamligi 110500 MPa. Bazalt xarsang tosh, maydalangan 
xolatda beton uchun to‘ldiruvchi sifatida ishlatiladi. Bezaltni yuqori haroratda eritib juda nozik 
tolalar va ulardan issiqlikdan izolyaysiyalovchi matolar olish mumkin.
Diabaz-
gabbroning o‘xshashi bo‘lib, mayda kristalli strukturaga ega. Tarkibi plagioklaz va 
rangli (qora) minerallardan iborat. Diabaz juda qattiq, mustahkam (300-400 MPa), zich bo‘lgani 
uchun yo‘l qurilishida ishlatiladi.
Pemza
-g‘ovak vulkanik shisha oq yoki kulrang bo‘ladi. G‘ovakligi 60%, zichligi 2-2,5 
g/sm
3
, o‘rtacha zichligi 0,3-0,9 g/sm
3
, siqilishdagi mustahkamligi 2-4 MPa. Pemza issiqlik 
izolyatsiyalovchi xususiyatga ega, undan yyengil betonlar uchun to‘ldiruvchi, sement va ohak 
ishlab chiqarishda gidravlik qo‘shimchalar olish mumkin.
Vulqon tufi-
vulqon kuli, pemza va boshqa jinslarning sementlashishi va zichlashishidan 
hosil bo‘lgan. Tuflar pushti, to‘q sariq, qizil, jigar rang bo‘ladi. Yetarli g‘ovakligi, mustahkamligi 
va chidamliligi ulardan issiqlik izolyatsiyasi materiallari olishga imkon beradi.
Magmatik jinslar Ukraina, Rossiya, Kavkaz yassi tog‘liklarda ko‘plab uchraydi.

---

- 18 -