Qurilish materiallari va buyumlari

ISHLAB CHIQARISH TEXNOLOGIYASI 
Reja:
1.
Umumiy ma’lumotlar.
2.
Keramik materiallar va buyumlar ishlab chiqarish uchun xom ashyolar
3.
Keramik buyumlar ishlab chiqarish texnologiyasi 
4.
Ishlab chiqarish 
1. Umumiy ma’lumotlar
Mineral xom ashyoga texnologik ishlov berib, yuqori haroratda kuydirish natijasida olingan 
materiallar va buyumlarga keramik materiallar deyiladi.
“Keramika” so‘zi lotincha “Keramos” 
so‘zidan olingan bo‘lib, glina (gil) ma’nosini bildiradi.
Insoniyat tarixida gil asosidagi xomloydan tayyorlangan devorbop materiallar va buyumlar, 
somonli suvoqlar qurilishda eramizdan avvalgi 8000 yillikda ishlatilgan. Pishirilgan g‘isht 
eramizdan avvalgi 3500-4000 y., cherepitsa va sirlangan g‘isht esa qurilishda eramizdan avvalgi 
1000 y. ishlatilgan. Markaziy Osiyo, xususan O‘zbekistonda saqlanib qolgan arxitektura 
Yodgorliklari qurilish materiallari keramika asosidadir. Xozirgi kunda effektiv g‘isht, ichki va 
tashqi bezak plitalari, sanitariyatexnika buyumlari, mashinasozlik, elektronika, energetika tizimlari 
uchun maxsus keramik buyumlar ishlab chiqarish Yo‘lga qo‘yilmoqda.
Gil mahsulotlari qurilish matriallarining muhim turlaridan biri hisoblanadi.Xomashyo ishlab 
chiqarish korxonalarida gil kvarts, tuproq, chamette (olovga chidamli gil 1000-1400 gradusda 
kuydiriladi va bo’linadi) metal zaki, apelka va maydalangan ko’mir bilan aralashtirilib 
foydalaniladi.
Qurilish gili mahsulotlari Yoki qurilish keramikalari asosan katta qismdagi gilni kuydirish, 
quritish va mog’orlatish orqali ishlab chiqariladi.Yuqoriroq hajmi o’ziga xos muhimligi bo’lsa, 
uning kuchliroqi esa gil mahsulotidir.Bu qoida shishaga aylangan mahsulotlar uchun unchalik 
foyda bermaydi.
Qurilish va ishlab chiqarish uslublariga ko’ra g’ishtlar,cherepitsiyalar, quvurlar,qizdirilgan 
qizg’ish jigarrangdan qurilgan matriallar,loydan yasalgan idishlar, kulolchilik buyumlari, chinni 
buyumlar va sirlangan sopol idishlar yuqori haroratda qizdirib shakllantiriladi. Keramik buyumlar 
quyidagicha klassifikatsiyalanadi. Tuzilishiga ko‘ra g‘ovak va zich keramik buyumlarga bo‘linadi. 
G‘ovak keramikaning suv shimuvchanligi massa bo‘yicha 5% ko‘p bo‘ladi. Bularga devorbop g‘isht 
va bloklar, tombop cherepitsa, drenaj quvurlar, fayans, qoplama plitalar kiradi.
Zich keramikaning suv shimuvchanligi massa bo‘yicha 5% kam bo‘ladi. Ularga erga Yotqiziladigan 
klinker g‘ishti, yirik o‘lchamli keramik plitalar, pol plitalari kiradi.
Erish haroratiga ko‘ra keramik materiallar yengil eruvchan (13500S past), qiyin eruvchan (1350-
15800S), erimaydigan (1580-20000S) turlarga bo‘linadi. Keramik materiallar va buyumlarni xom 
ashyoning hamma erda mavjudligi, arzonligi, texnologik jarayonlarning nisbatan soddaligi, 
ekologik tozaligi ko‘plab ishlab chiqarish imkonini beradi.