Mavzu: durodgorlikda ishlatiladigan yog‘och turlari va xossalari reja

Mavzu: DURODGORLIKDA ISHLATILADIGAN YOG‘OCH TURLARI VA XOSSALARI
Reja:
1. Kirish.
2. Durodgorlikda ishlatiladigan yog‘och turlari
3.Yog‘och materiallarining hossalari
4.Durodgorlik ustaxonasining ichki tartib qoidalari
5. Texnika xavfsizligi, ishlab chiqarish tozaligi va gigiyena tushunchasi.
6. Adabiyotlar.


Kirish
Yog‘och turlari ular olinadigan daraxtlarga qarab farqlanadi. Har bir daraxtning yog‘ochi bir — biriga nisbatan qattiq — yumshoqligi, og‘ir — yengilligi, zichligi, turli ta’sirlarga chidamliligi, ishlov berishga qulayligi, kо‘rinishi, rangi va boshqa belgilar bilan farqlanadi. Yog‘ocholinadigan daraxtlar igna bargli va yaproqli (bargli) turlarga ajratiladi. Igna bargli daraxtlarga qaragay, pixta, tilog‘ach, archa, kedr, sari, tis kiradi. Bu daraxtlarning har biri о‘z navbatida bir necha turlarga bо‘linadi. Masalan, dunyoda qarag‘ayning 100 ga yaqin turi, pixtaning 40 ga yaqin turi, tilog‘ochning 20 dan ortiq turi, archaning 45 ga yaqin turi, kedrning 4 turi, sarvning 20 ga yaqin turi, tisning 10 yaqin turi ma’lum.
Qarag‘ay, pixta, tilog‘och kabilardan asosan turli о‘lchamlardagi taxtalar, tо‘sinlar, reykalar tayyorlanadi. Bunday yog‘och materiallardan imoratlorning zarur qismlarini yasash, eshik va derazalar hamda boshqalar turli yog‘och buyumlar tayyorlashda foydalaniladi.




1-rasm. Yog‘och turlari va teksturasi.
Igna bargli qarag‘ay va pixta yumshoq qolganlari qattiq yog‘och beradi. Yaproqli daraxtlar ham yumshoq, qattiq yoki mо‘rt yog‘och hosil qiladi. Ulardan imoratsozlikda va turli buyumlar yasashda foydalaniladi. Masalan, terakning bir turi bо‘lgan tog‘terak yog‘ochidan gugurt, chang‘i, bо‘chkalar tayyorlashda va boshqa maqsadlarda foydalaniladi. Yaproqlidaraxtlarniig qattiq yog‘och beruvchi turlaridan О‘zbokistonda yong‘ok, nok,tut, qayrag‘och, о‘rik, shaftoli, zarang, jо‘ka, buk, akatsiya va boshqalar ham da mо‘rt yog‘och beruvchi turlaridan chinor, eman kabilar о‘sadi. Ular mebel va boshqa buyumlar yasashda, ular yog‘och о‘ymakorlikda ishlatiladi.
Har qanday yog‘ochningishlatilishi uning fizik va mexanik xossalariga, ishlatilishsharoitiga, miqdoriga va boshqalarga bog‘liq bо‘ladi. Texnikaning taraqqiy etishi natijasida yog‘och materiallardan foydalanish soxasida doimiy о‘zgarishlar rо‘y bermoqda. Yaqin kunlarda ham yog‘och asosiy qurilish materiali xisoblanadi. Qurilish va inshoatlarda yig‘ma temir beton kopstruksiyalarning ishlatilishi yog‘ochga bо‘lgan extiyojnianchakamaytiradi. Shunga qaramasdan, yog‘och sellyuloza sanoatida xozirgi vaktda asosiy material xisoblanadi.
Shuningdek ayrim yog‘ochlarning xо‘jalik aham iyati ortib bormoqda. Oqqayin yaqin yillargacha faqat о‘tin sifatida ishlatilib kelingan bо‘lsa, xozirgi kunda faner ishlab chiqarish korxonalarida va sanoatning boshqa soxalarida qimmatbaho material xisoblanadi.
Ham ma yog‘ochlar ular olinadigan daraxtlarning turiga qarab bargli vanina bargli gruppalarga bо‘linadi.
Qurilishlarda kо‘pincha nina bargli qarag‘ay, archa, puxta, kedr kabidaraxtlardanolinganyog‘ochlar ishlatiladi.
Birqator afzalliklariga kо‘ra nina bargli daraxtlardan olinganyog‘ochlar qurilish va duradgorlik ishlarida asosiy material xisoblanadi. Uningafzalliklari quyidagilardan iborat: nina bargli yog‘ochlarning tarkibida smolali moddalar bо‘lgani uchun xizmat muddati uzoq bо‘ladi, chirimaydi. Nina bargli о‘rmonlar bargli о‘rmonlarga qaraganda kо‘p,nina bargli yog‘ochlar bargli daraxtlar yogochlariga qaraganda yengilbо‘lgani uchunbirjoydan ikkinchi joyga tashish oson. Nina bargli daraxt yog‘ochlari barglidaraxt yog‘ochlaridan yumshoq bо‘lgani uchun ularga ishlov berishoson.
Nina bargli daraxtlarning tanasi tо‘g‘ri, silliq bо‘lib, ulardan yaxshi sifatli xoda tayyorlanadi.
Qurilish va duradgorlik ishlarida nina bargli daraxt yog‘ochlari bilan bir qatorda ba’zi bargli daraxt yog‘ochlari hamishlatiladi. Masalan eman, shumtol, arguvon, terak, chinor, zirk na boshqalar. Eman daraxtining zichligi ortirq, puxta va qattiq chiroyliteksturali, nam ta’siriga chidamliligi bilan boshqa yog‘ochlardan ajralib turadi.
О‘sib turgan daraxtlarning turini ularning pustlog‘iga, shoxlarning tuzilishiga va barglariga qarab farqlash mumkin. Qurilish va duradgorlikda ishlatiladigap xolda, tо‘sinva taxta xolidagi yog‘och materiallarning turini ularning rangiga, ta’biyguliga, xidiga,tovlanishiga qarab aniqlanadi.
Quyidagi qurilish va duradgorlikda ishlatiladigan ba’zi bargli va ninabargli yog‘ochlarningturlari, tashqi belgilari va xossalari bilan tanishib о‘tamiz. (2-rasm)