Detallar korpusida quyidagi nuqsonlar: sirtlari tob tashlagan

20.1.1. Detallar korpusini ta ’mirlash 
Detallar korpusi odatda kulrang va cho‘ziluvchan cho‘yandan, ayrim hollarda p o ia t va alyuminiy qorishmalaridan tayyorlanadi.
jjf
Detallar korpusida quyidagi nuqsonlar: sirtlari tob tashlagan (* -
lindr bloklarida va blok kallagida); podshipnik o ‘tqaziladigan teshiklar
yuzasi yeyilgan; teshiklardagi rezbalar yeyilgan va zararlangan;
korpusning yon va quvi devorlari pachaqlangan, qirilgan, toblangan va
yorilgan bo‘lishi mumkin. 
326 
llzatm alar qutisi korpusida val podshipniklarining o ‘rnatiladigan
u liiklarining o'qdoshligi, teshik o'qlari orasidagi parallellik va o ‘q-
lararo masofa buzilgan bo ‘lishi mumkin. 
Teshiklarning qiyshayishi va bir o'q d a yotmasligiga: mashinaning
11 
/atish qutisidagi vallari bilan ilashish muftasi o ‘qlarining mos tush-
masligi (avtomobillarda), dvigatelning ilashish muftasi bilan tirsakli
val o ‘qlarining mos tushmaganligi yoki oraa k o ‘prik korpuslari bilan
11 
/atish qutisi korpusining bir-biriga nisbatan siljishi (traktorlarda),
mahkamlash boltlarining bir tekis tortilmaganligi, korpusning tob
lashlashi, o ‘tqazish sirtlarining yeyilganligi, quymalarning tabiiy
cskirganligi sabab bo‘ladi. 
Yeyilgan o ‘tqazish teshiklari vertikal - y o ‘nuvchi dastgohlardan
yoki konduktorlar yordamida birlamchi yo'nish ishlari bajariladi
hamda qo‘shimcha halqalar qo‘yib tiklanadi. Uzatish qutilarining
korpusidagi nosozliklar, korxona bazasidagi ustaxonaning tokarlik,
liczerlik va paiTnalash dastgohiaridan foydalanib sozlanadi. 
Korpusning y o ‘nilgan teshiklariga halqalar presslanadi va shun-
dan so‘ng, ularning teshiklari nominal o ‘lchamga moslab y o ‘niladi.
I lalqalarni vintlar, razvalsovka yoki yelim bilan qotirish ham mumkin.
Bunday halqalarni oMchamlari ta ’mirlanayotgan korpusning o'tqazish
teshiklari oich am larig a mos bo'lgan metall quvurlardan ham yasash
mumkin. Bundan tashqari, aylanuvchi elektrod bilan (qizil mis yoki
zar.glamaydigan po‘latdan qilingan) elektronimpuls o ‘stirish, polimer
kompozisiyani qo'llash. postellar 0,3 mm dan ortiq yeyilganda esa te­ 
mirlash usulini qo'llash ham yaxshi samara beradi. 
Teshiklarga oxirgi ishlov berish, konduktorlar va yo ‘nish mosla-
malarini q o ila b y o ‘nishi yoki uya oMchamlari b o ‘yicha tayyorlangan
puansson pressi ostida itarishdan iboratdir. Korpuslardagi yoriqlar, si-
niqlar, teshiklar sovuq holda elektr yoyli payvandlash vositasida kuy-
diruvchi valiklar usuli bilan yoki oldindan isitib, bartaraf qilinadi. 
Bloklardagi yoriqlarni payvandlash uchun metallsiz elektrodlar
bilan sovuq payv'andlash yoki oldindan sekin isitib, issiq gaz payvand-
laridan foydalaniladi. 
Yuklanmagan joylardagi yoriqlar ham epoksid smola asosida tay­ 
yorlangan polimer kompozitsiyalari bilan yopiladi yoki maxsus yelim-
lar qoplanadi. 
Quyma sirtlarning g'adir-budurligi, tirnalgan va tob tashlagan
joylami silliqlash, frezerlash yoki shaberlash orqali bartaraf qilinadi. 
327 

Silliqlashni radial-parmalash yoki yassi silliqlash dastgohlarida katta
diametrli abraziv tosh g ‘ildiraklari orqali amalga oshiriladi. Yoriqlarni
shtiftlar, shakldor quymalar, yam oq solish, gaz va elektr payvandlash
usullari bilan ham ta ’mirlash mumkin. 
Yoriqlarni t a ’mirlash. Uzatmalar qutisi va reduktorlarning kor-
puslari, silindr bloklari va boshqa joydagi yoriqlarni tiklash uchun
shtiftlar qo'llaniladi. Bunda uzunligi L bo ‘lgan yoriq, mis yoki bronza
rezbali shtiftlar bilan berkitiladi (20.2, a-rasm). 
20.2-rasm . Y oriqlarni ta’m irlash: a-shtiftlash; 1...9 rezbali teshiklar; A-siquv-
chi quym a;
1-o‘yiq hosil qiluvchi m oslam a; 2-shakldor teshik; 3-detal; 4-yoriq. 
Oldin yoriqning chekki uchlarida diametri 5...6 mm b o ig a n 1 va
9 teshiklar parmalab ochiladi va uning ichiga rezba o ‘yilib, unga
shtiftlar burab kiritiladi. Keyin bu teshiklar orasiga qadami 1.5 d ga
teng b o ig a n {d - parma diametri) 3, 5, 7 teshiklar parmalanadi. Bu te-
shiklarga ham rezba ochilib, shtiftlar burab kiritiladi. Shundan so iig ,
bu shtiftlar orasiga 2. 4. 6, 8 teshiklar parma Ian ib. ularga rezba oeh ila­ 
di va ularga navbatdagi shtiftlar burab kiritiladi. Hamma shtifthf. zich
joylashishi uchun ular qirqilib, yassilanadi va yumshoq kavshar bilan
kavsharlanadi. Bu tarzda yamalgan yoriq 0,4 mPa gacha b o ig a n bo-
simga bardosh bera oladi. 
Detaliar koipusidagi yoriqlar shakldor quymalar biian ham
yamaladi, bunda faqat gennetiklik yaratihnay, balki mustahkam b o ii- 
328 
,1 
111 
• a h a m
erishiladi.
Q u y m a la r n i t a y y o r l a s h d a v a o 'r n a t i s h d a d e ta l
.nil va y o r iq la r to z a la n a d i. N u q s o n s h a k li a n iq la n a d i v a s h a k ld o r 
i Г vtq o c h ila d i. 
Tortib turuvchi shakldor quymani (20.2, Ь-rasm) o'rnatish uchun
di ialdagi yoriqqa ko‘ndalang ravishda bir nechta teshiklar pannalanib
(kshiklarning yarmi yoriqning bir tomonida, qolgan yarmi esa uning 
■ 
kkinchi tomonida b o iish i kerak). Teshiklar orasi qalinligi 1,8 mm
bn' Igan maxsus moslama 1 yordamida o ‘yiq hosil qilinadi (20.2, d-
rasm). Shakldor tirqish va quymalarning sirtlari moysizlantirilib.
rpoksidli yeliin bilan yelimlanadi. Tayyor b o ig a n shakldor tirqishga.
shakldor quyma presslab kiritiladi. 
Teshiklarning o'qdoshligi. Korpus teshiklarining o'qdoshligini in-
dikatorli moslama yordam ida aniqlanadi (20.3, a-rasm). Buning uchun
shu teshikka mos keladigan vtulka 1 li qolip 2, korpus teshigiga o ‘rna-
(iladi. Qolipga o'rnatilgan indikator 3 tekshiriladigan teshik ichiga
kiritiladi va uni teshik atrofida aylantirib, o ‘qlam ing ustma-ust
lushishi tekshiriladi. O 'qlam ing bir-biriga mos kelmaslik darajasi,
radial urishning yarmiga teng b o iis h i kerak. 
Teshiklarning paralelligi. Korpus teshiklarining paralelligi ularga
o'rnatilgan qoliplar orasidagi ichki a\ va an masofalarni shtixmas
indikatorlar yordamida o ic h a b aniqlanadi (20.3, fe-rasm). Uning qiy-
mati, {a\ - a 2) o ic h a m farqining uzunlik L ga nisbati bilan aniqlanadi.