n
P
S
Demak, pulni egasi 120 foizdan emas, 96,8 foizdan daromad olgan.
Bu ko’rsatkichni quyidagicha ham hisoblash mumkin. Bahoni qo’shimcha
o’sish sur’ati (a) asosan inflyatsiyani qo’shimcha o’sishiga to’g’ri kelsa, u paytda
yillik baho indeksi 1+a miqdorni tashkil qiladi. O’rtacha yillik inflyatsiya sur’ati
saqlanib qolingan taqdirda, n yil uchun baho indeksi (1+a)
n
miqdorga teng bo’ladi.
Inflyatsiya natijasida qadrsizlanishi hisob olingan n yilda oshgan qiymat
quyidagi formula bilan hisoblaniladi:
265
S
inf
=P(1+i)
n
n
n
a
i
P
a
]
1
1
[
)
1
(
1
Oldingi
misol
ma’lumotlari
bilan
bu
formulani
qo’llanishini
ko’rsatmoqchimiz:
S
inf
=4(
581
,
0
1
2
,
1
1
)
2
=7,744 mln. so’m
(
a
i
1
1
)
2
miqdor asosan bank stavkasini va inflyatsiya sur’ati o’zgarishga
bog’liq. Agar bu ikkalasi teng bo’lsa (hayotda eng kam uchraydigan voqea)oshgan
qiymat (S
inf
) va boshlang’ich summaning (R) xarid qobiliyati teng bo’ladi. Bu
paytda mijoz deryali hech narsa yo’qotmaydi (yutmaydi ham).
Agarda a>i bo’lsa, oshgan qiymatni xarid qobiliyati inflyatsiya natijasida
yo’qotilgan summani qoplay olmaydi, agarda amoliya statistikasida a>i bo’lsa bank stavkasi salbiy, aMoliyaviy amaliyotda inflyatsiya ta’sirini pasaytirishni yoki uning natijasida
ko’rilgan zararni qoplashning bir qancha metodlari ishlab chiqilgan. Shulardan biri
- foiz stavkalarini indeksatsiya qilishdir. Bu metodni mohiyati va mazmuni – foiz
stavkalarini inflyatsiya sur’atlariga muvofiqlashtirishdan iborat. Muvofiqlashtirish
miqdori, albatta, shartnomada ko’zda tutilgan bo’lishi kerak. Muvofiqlashtirilgan
foiz stavkasi, shartli ravishda brutto-stavkasi deb ataladi. Bu ko’rsatkich i
a
bilan
belgilanib qo’yidagi formula bilan hisoblaniladi:
i
a
=
n
J
in
и
1
)
1
(
Misol
. Bank 8 oyga 10 mln. so’mlik kredit berdi. Kutiladigan oylik
inflyatsiya darajasi 2%. Daromad stavkasi 12%. Shu ma’lumotlar asosida
inflyatsiya darajasini hisobga olgan holda foiz stakasini, oshgan qiymat summasini
va foiz to’lovi miqdorini aniqlang:
1. Inflyatsiya indeksi:
J
u
=(1+0,02)
8
=1,1717
2. Brutto stavka:
%)
40
(
4
,
0
66
,
0
264
,
0
66
,
0
1
1717
,
1
)
12
,
0
66
,
0
1
(
i
3. Oshgan qiymat summasi:
S
a
=10(1+0,66
0,4)=12,64 mln. so’m.
4.
Foiz to’lovi miqdori:
=12,64-10,0=2,64 mln. so’m.
266
Uzoq muddatli kreditlar berilishida, yillik inflyatsiya darajasi (a) mavjudligi
sharoitda shu operatsiyaning samaradorligini (i) ta’minlaydigan murakkab foiz
stavkasi quyidagi formula bilan hisoblaniladi: i
a
=i+a+ia
Agar hisoblangan inflyatsiya indeksi butun kredit muddatiga qo’llanilsa,
inflyatsiyani hisobga oluvchi foiz stavkasi quyidagi formula bilan hisoblaniladi:
i
a
=(1+i)
n
и
J
1
.
Do'stlaringiz bilan baham: |