O’simliklar fiziologiyasi

apikal o’sish
deyiladi. Chunki bu apikal meristema (apeks–
o’sish nuqtasi) hisobiga sodir bo’ladi. O’simliklarning eniga o’sishi
 
lateral
(yon) meristema hisobiga 
sodir bo’ladi. Bunga kambiy perisikl va fellogen kiradi. Shuni aytib o’tish lozimki, o‘simliklarning o‘sishi 
meristemalar hisobiga bo‘ladi. Meristemalarning o‘zi ham ikki xil, yani apikal va literal meristemalarga 
bo‘linadi. O‘simlik poyasining, novdalarining va ildizlarining o‘sishi apikal o‘sish deyiladi (apeks-o‘sish 
nuqtasi). 
Apikal
meristemalar poyaning uchki qismi va ildizlarning o‘sish qismida bo‘lib asosan poyaning 
va ildizning bo‘yiga o‘sishini taminlaydi. 
Lateral
meristemalarda esa silindrsimon yetilmagan hujayralar bo‘lib ular asosan yog‘ochlik va 
qobiq hosil bo‘lishining asosi hisoblanadi, hamda o‘simlik tanasining eniga o‘sishini taminlaydi. 
Eniga o‘sishi
lateral yani yon meristemalar hisobiga bo‘ladi. Bunga kambiy peritsikl va fellogen 
to‘qimalarining o‘sishini misol qilib ko‘rsatish mumkin. 
Bazal o‘sish.
Ko‘pincha barglarning o‘sishida kuzatiladi va ko‘pincha chegaralangan bo‘ladi. 
Bunda dastlab barcha hujayralar o‘sa boshlaydi. Keyinchalik esa uning asosi o‘sa boshlaydi. Har xil 
shakldagi gullarning hosil bo‘lishi bazal o‘sishga misol bo‘la oladi. 
Interkalyar o‘sish.
Ushbu o‘sish boshoqli o‘simliklarda, xususan bug‘doy, arpa, suli va 
hokazolarga kuzatiladi. Bunda o‘sish zonasi bar bir bo‘g‘im oralig‘ida, yani barglarning poyaga 
birikadigan o‘rnida joylashadi. Hujayra, to‘qima va organlar o‘sishiga xarakterli hol bo‘lib bu umumiy 
o‘sishning katta egri chiziq bilan ifodalanishidir. Bunda o‘sishning egri chizig‘i to‘rtta asosiy 

---

O’simliklar fiziologiyasi
138 
elementlardan tashkil topadi: 
1. Boshlang‘ich induksion yoki lag-davr, bunda jarayonlar yashirincha sodir bo‘ladi ya’ni ularning 
o‘sishga tayyorgarlik davri. 
2. Logorifmik faza-jadal o‘sish bo‘lib vaqtga nisbatan to‘g‘ri chiziq bilan ifodalanadi. 
3. O‘sishning sekinlashish fazasi. 
4. Davrning statsionar holati. Sunday o‘sish fazasida o‘sish jarayoni kuzatilmaydi yani ko‘zga 
tashlanmaydi. Bu hodisa «o‘sishning katta davri» nomini olgari.