O’simliklar fiziologiyasi

Cho‘zilish fazasi.
O‘sish nuqtasining ostidagi embrional hujayralar cho‘zilish fazasiga o‘tganida 
hujayralarda ko‘plab mayda vakuolachalar paydo bo‘ladi. So‘ngra ular qo‘shilib bitta yirik vakuolani 
hosil qiladi. Shuning bilan birgalikda hujayra ham kattalashadi va hajmi bir necha yuz barobar ortadi. 
Shuningdek hujayra po‘sti komponentlarining hisobiga hujayra qobig‘i qalinlashadi. Hujayraning bunday 
kattalashish darajasi auksin fitogormoniga bog‘liq chunki u yirik molekulyar biopolimer moddalar 
sintezini oshiradi. Cho‘zilish oxirida o‘sish ingibitori bo‘lgan abstsizat kislotaning miqdori ko‘payib, 
auksin miqdori esa aksincha kamayadi. 
Hujayralarning
differensiallanishi
ular o’rtasidagi sifatiy yangi belgilarning hosil bo’lishi bilan 
xarakterlanadi. Har bir hujayra maxsus vazifani bajaruvchi to’qimalar gruppasiga ajraladi: asosiy 
parenxima, o’tkazuvchi, mexanik, qoplovchi va boshqalar. Natijada har bir voyaga yetgan hujayra 
o’simlik tanasida ma’lum fiziologik yoki boshqa funksiyalarni bajaradi. 
Membranalarning tanlab o’tkazuvchanlik qobiliyatining yuqolishi, hujayraning moddalarni 
yutishi va saqlab qolish xususiyatining tamom bo’lishi o’lish bilan yakunlanadi. 
Qarish va o‘lish bosqichi.
Bu bosqich differensiyalashgan hujayralar ontogenezining oxirgi 
bosqichidir. Buni biz qari barg va gul yaproqlarida yaxshi kuzatishimiz mumkin. Ushbu davrda, o‘simlik 
hujayralarida parchalanish (gidrolitik) jarayonlar ustunlik qila boshlaydi. Shuningdek organoidlar 
tuzilishida ham o‘zgarishlar paydo bo‘ladi va ingibitorlar miqdori ortadi. Membrananing tanlab. 
o‘tkazuvchanligi xususiyati yo‘qolishi bilan birga uning moddalarni yutishi va tutib qolishi xossalari 
batamom yo‘qoladi. Buning natijasida esa oxir-oqibatda hujayra nobud bo‘ladi. 
O’sish xillari va ularni o’lchash. 
O’simliklarning hayvonlardan eng muhim farqi shundaki ular 
butun ontogenezi davomida o’sadi. Oliy ko’p hujayrali o’simliklarning o’sishi hujayralarning bo’linishi 
va o’sishi, yangi organlar va to’qimalarning hosil bo’lish jarayonlarining yig’indisidan iborat. 
O’simliklarning o’sishi embrional to’qimalarda – meristemada sodir bo’ladi, Chunki u yerda hamma 
hujayra bo’linish xususiyatiga ega. Poya va ildizlarning boyiga o’sishini ta’minlovchi meristema ularning 
uchki qismlarida joylashgan bo’ladi. Ildizlarning o’sishi ularning uchida, 1 sm dan oshmaydigan juda 
kalta qismidan sodir bo’ladi. Bu qismi odatda ildiz qini bilan muhofaza qilinadi. Poyalarning o’suvchi 
qismi, ildizga nisbatan ancha uzun 2-30 sm gacha bo’ladi. Poya va ildizlar butun ontogenezi davomida 
o’sadi: Masalan, daraxtlar bir necha yuz va ming yillargacha ham o’sadi.
 
Kambiy hujayralarining bo’linishi va o’sishi natijasida ksilema va floema elementlari paydo 
bo’ladi. Ksilema elementlari floemaga nisbatan ancha ko’p bo’ladi. Aksariyat bir pallali o’simliklarning 
bargida o’sish zonasi barglarning tubida joylashgan bo’ladi va shu asosida o’sa boshlaydi. Lekin 
ko’pchilik ikki pallali o’simliklar bargining o’sishi bundan farq qiladi. Bu barglarning butun yuzasidagi 
hujayralar ma’lum davrgacha o’sish qobiliyatiga ega bo’ladilar. Barglarning o’sishi doimiy xarakterga 
ega emas, ya’ni ular tez vaqtda muayyan kattalikka yetib, o’sishdan to’xtaydilar. 
Shunday qilib, morfogenez o’simliklarning shakllanishi, embrional hujayralar (sitogenez), 
to’qimalar (gistogenez) va organlar (organogenez) hosil bo’lishi, o’sish va rivojlanishni o’z ichiga oladi.
Poya, novda va ildizlarning o’sishi