O’simliklar fiziologiyasi

Bargning shakllanishi va o‘sishi
ikki fazadan yani barg o‘rni va barg o‘qini paydo bo‘lishi va 
barg plastinkasi va bandining o‘sishidan iborat. Barg o‘rni apikal yon meristemalarida cho‘qqicha 
ko‘rinishida paydo bo‘ladi. Bu tunika va korpus hujayralarining ko‘plab bo‘linishi tufayli bo‘ladi. 
Ko‘pchilik yopiq urug‘li o‘simliklarda birinchi bo‘linish protoderma asosida yotgan bir qator yoki bir 
necha qator hujayralarning apeks yuzasiga nisbatan periklinal bo‘linishidan boshlanadi. So‘ngra 
protoderma va uning ostki qavatidagi hujayralarning bo‘linishi antiklinal va periklinal davom etadi va eng 
yaqin barg o‘rnidan keluvchi prokambiy hosil bo‘la boshlaydi. 
Prokambiy hujayralari cho‘zinchiq bo‘lib uzunasiga bo‘linish xususiyatiga ega. Hosil bo‘layotgan 
primordiy va unga bog‘liq bo‘g‘in apeks yon meristemasining bir qismini o‘z ichiga olganligi sababli 
apeks hajmi kichrayadi. Keyingi metamerni hosil qilishi uchun apeks ma’lum bir kattalikga ega bo‘lishi 
lozim. 
Binobarin apeks dinamik tuzilma bo‘lib uning shakli va o‘lchami davriy o‘zgarib turadi. Mana 
shu primordiylarning hosil bo‘lishi vaqti plastoxron (grekcha-plastos—yopish, chranos-vaqt) deyiladi. 
Plastoxronning davomiyligi bar xil turlarda turlicha bo‘ladi yani bir necha soatdan bir necha kungacha 
bo‘lishi mumkin. 
Barglarning poyada joylashish tartibi fillotaksis (grekcha pHillos-barg, taxis-joylashgan) deyiladi. 
Barglarning fillotaksisi ham har xil bo‘lishi mumkin. Masalan, zanjirsimon yoki navbat bilan, suprotiv 
yoki qarama-qarshi va to‘p-to‘p bo‘lib xalqasimon holda joylashishi mumkin. 
Barg plastinkasining o‘sishi.
Barg plastinkasi primordiyning ikki yonidagi meristemalarning 
faolligi natijasida shakllanadi. Meristema to‘qimalari antiklinal bo‘linuvchi hujayralarning parallel 
qavatlaridan iboratdir. Bunday meristemalar plastinkasimon meristemalar deyiladi. Hujayralarning yangi 
qavatlari barg shakllanishining birinchi bosqichida hujayralarning pereklinal va qiya bo‘linishi natijasida 
hosil bo‘ladi. Barg meristema hujayralarining mitotik siklining davomiyligi 24-48 soatdan iborat. 

---

O’simliklar fiziologiyasi
134 
Bargning kurtakdan chiqqunicha o‘tgan vaqt mobaynida uning yetukligiga nisbatan 1-40% 
hujayralari shakllanadi. Bargning qolgan 60-99% hujayralari barg plastinkasining keyingi o‘sishi va 
shakllanishi davrida hosil bo‘ladi. 
Ikki pallali o‘simliklar barglarining 1/2-2/3 qismi shakllanganida ulardagi hujayralar bo‘linishdan 
to‘xtaydi va shu bilan birga o‘sayotgan barg yetuk barglardan ozuqa olishdan to‘xtab, o‘zi fotosintez 
mahsulotlarini sintez qila boshlaydi. Bundan keyingi o‘sish hujayra hajmining oshishi bilan bog‘liq. 
Bir pallali o‘simliklar barglarining shakllanishining o‘ziga xos xususiyatlari bu barg cho‘qqichasi 
apeksining bir tomonida boshlangan hujayralarning bo‘linishi apeksning ikki tomoniga qarab tarqalib 
uning gir atrofini egallaydi. Buning natijasida hosil bo‘lgan uroqsimon yoki xalqasimon meristemalar 
yig‘indisi bargning tepasiga tomon o‘sishi uchun turtki beradi.