O’simliklar fiziologiyasi

---

O’simliklar fiziologiyasi
133 
6-mavzu.
 O’simliklarning o’sish va rivojlanish fiziologiyasi 
 
REJA: 
1.
O‘simliklarning o‘sish va rivojlanishi to‘g‘risida umumiy tushunchalar.
2.
O’simliklarning o’sish jarayonlarining davriylik xususiyatlari.
3.
Hujayralarning o’sish fazalari. 
4.
O’sish xillari va ularni o’lchash 
5.
O’sishga tashqi muhit omillarining ta’siri. 
 
Tayanch so’zlar: o
’sish, rivojlanish, hayotiy sikl, yoshlik, voyaga yetish, ko’payish, qarish, 
o’lish, morfologik, fiziologik o’zgarishlar, urug’larning unishi, o’sishning davriyligi, faol va sekin o’sish, 
tinim davrlar, majburiy va fiziologik tinim, hujayra ontogenezi, embrional, cho’zilish, differensiallanish, 
o’sish xillari.
 
 
O‘simliklarning o‘sish va rivojlanishi to‘g‘risida umumiy tushunchalar.
O’simliklar 
ontogenezini xarakterlovchi eng muhim jarayonlar o’sish va rivojlanishdir. Ular o’simlik tanasidagi 
barcha hayotiy reaksiyalarninng natijasi hisoblanadi, bu jarayonlar bir-biriga uzviy bog’liq bo’lib, faqat 
o’sish asosida rivojlanish va rivojlanish asosida o’sish xarakterlanadi. Natijada ikkalasi o’simlikning 
hayotiy siklini belgilaydi. Biroq ayni vaqtda o’sish va rivojlanish bir-biridan farq ham qiladi.
 
O’sish
– bu o’simliklar boyi va eni tobora ortib, umumiy massaning oshishidir. Bunday o’sish 
orqasiga qaytmaydi. Chunki yangidan-yangi hujayralar, to’qimalar va organlar vujudga kelib, 
protoplazma va undagi organoidlar (xloroplastlar, mitoxondriyalar va boshqalar) to’xtovsiz shakllanib 
turadi. 
Rivojlanish
 
– o’simlikning hayotiy siklini (ontognezini) xarakterlovchi yoshlik, voyaga yetish 
ko’payish va o’lish arafalaridagi sifatiy morfologik va fiziologik o’zgarishlarni o’z ichiga oladi. 
Bu jarayonlarning o’zaro nisbati o’zgarib turishi mumkin. Masalan, ayrim o’simliklarda o’sish 
ancha faol, rivojlanish esa juda sekin borishi, boshqalarida aksincha bo’lishi mumkin. 
O’sish juda faol bo’lgan o’simliklar tanasi yirik bo’ladi. Bunday o’zgarishlar o’simlik turlariga, 
navlarning xususiyatlariga, ichki va tashqi omillarning ta’siriga bog’liq. 
O’sish va rivojlanish umumiy bir yaxlitlikni tashkil etib, o’simlik tanasida kechadigan fiziologik 
va bioximik jarayonlarga, o’simlikning ildiz orqali va havodan oziqlantirishga, energiya bilan 
ta’minlanishiga, umuman assimilyasiya va dissimilyasiyada ishtirok etuvchi barcha jarayonlar 
yig’indisiga bog’liq bo’ladi.