M. N. Majidov. S. X. Nasimov

Moslashuvning yuqori darajasi.
Birinchi sinf o‘quvchisi maktabga ijobiy munosabatda, talablarni etarli darajada qabul qiladi; o‘quv materialini osongina o‘rganadi; dastur materialini chuqur va to‘liq o‘zlashtiradi; murakkab vazifalarni hal qiladi; mehnatsevar, o‘qituvchining ko‘rsatmalarini, tushuntirishlarini diqqat bilan tinglaydi; mustaqil ilmiy ishlarga katta qiziqish ko‘rsatadi, barcha darslarga tayyorlanadi; jamoat topshiriqlarini bajonidil, vijdonan bajaradi; sinfda qulay maqomni egallaydi.
Moslashuvning o‘rtacha darajasi.
Birinchi sinf o‘quvchisi maktabga ijobiy munosabatda, uning ishtiroki salbiy his-tuyg‘ularga olib kelmaydi; o‘qituvchi o‘quv materialini batafsil va aniq bayon qilsa, o‘quv materialini tushunadi; o‘quv dasturlarining asosiy mazmunini o‘zlashtiradi, odatdagi vazifalarni mustaqil ravishda hal qiladi; kattalarning vazifalari, topshiriqlari, ko‘rsatmalarini bajarishda diqqatli va e’tiborli, ammo uning nazorati ostida; faqat u uchun qiziqarli narsa bilan band bo‘lganda; darslarga tayyorgarlik ko‘radi va deyarli har doim uy vazifasini bajaradi; jamoat topshiriqlarini vijdonan bajaradi; ko‘plab sinfdoshlar bilan do‘stdir.
Moslashuvning past darajasi.
Birinchi sinf o‘quvchisida maktabga salbiy yoki befarq munosabat bor; salomatligidagi shikoyatlar kam emas; g‘amgin kayfiyat hukmronlik; intizomini buzilishi kuzatiladi; o‘quvchi mustaqil ish bajarishda qiylanadi; mustaqil ta’lim vazifalarni bajarishda, qiziqishi past; u tartibsiz dars tayyorlaydi, uni doim nazorat qilish kerak, ta’lim jarayonida vazifalarni bajarishda o‘qituvchi va ota-onalardan yordami berish talab etiladi; nazorat ostida jamoat topshiriqlarini bajaradi, juda xohishsiz, passiv, yaqin do‘stlari yo‘q, sinfdoshlarning faqat bir qismini birinchi va oxirgi nomlar bilan biladi.
Birinchi guruh bolalari (56%) o‘qishning dastlabki ikki oyi davomida, fiziologik moslashuv bo‘lgan davrda maktabga moslashadi. Bu bolalar jamoaga tez qo‘shiladilar, maktabga ko‘nikadilar, do‘stlashadilar, deyarli har doim yaxshi kayfiyatda bo‘ladilar, o‘qituvchining barcha talablarini bajaradilar. Ba’zan ular bolalar bilan aloqada yoki o‘qituvchi bilan munosabatlarda qiyinchiliklarga duch kelishadi, chunki ular barcha xatti-harakatlar qoidalariga rioya qilishlari qiyin. Ammo oktyabr oyining oxiriga kelib, bu bolalarning qiyinchiliklari kamayadi, munosabatlar normallashadi, bola o‘quvchining yangi maqomi bilan to‘liq o‘zlashtiriladi.
Ikkinchi guruhning (30%) uzoq vaqt moslashish muddatiga ega, o‘z xatti-harakatlarini maktab talablariga mos kelmaslik davri kechadi; Odatda, bu bolalar o‘quv dasturini o‘zlashtirishda qiyinchiliklarga duch keladilar. Faqat yilning birinchi yarmi oxiriga kelib, bu bolalarning reaksiyalari maktab talablariga mos keladi.
Uchinchi guruh (14%) - psixologik moslashuvi muhim qiyinchiliklar bilan bog‘liq bo‘lgan bolalar; ular salbiy xatti-harakatlarga, hissiyotlarning keskin namoyon bo‘lishiga ega.
Ko‘rinib turibdiki, ijtimoiy-psixologik moslashuv o‘quv faoliyati muvaffaqiyatini belgilovchi eng muhim omillardan biridir
Maktabning dastlabki bosqichida, shuningdek, bolaning yangi ijtimoiy sharoitlar qulayligining maqbul darajasini ta’minlaydi.
Eng qulay omillardan biri oilada tarbiyaning to‘g‘ri usullari, unda nizoli vaziyatlarning yo‘qligi, tengdoshlar guruhidagi o‘z holatini to‘g‘ri anglash.

1.