|
ΙΙ.Bob. Maktabga moslashish bosqichida bolani psixologik kuzatishni tashkil qilish.
2.1 Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini maktabga moslashish darajasini o‘rganish bo‘yicha ishlarni tashkil etish
Maktabga kelgan va o‘zini maktab muhitiga botiradigan bola o‘ziga xos vazifalarini hal qiladi, aqliy va shaxsiy rivojlanish, sotsializatsiya, ta’lim va boshqalarning shaxsiy maqsadlarini amalga oshiradi.
Bolalarning o‘z taraqqiyoti, ta’lim-tarbiyasi, ijtimoiylashuvi muammolarini hal etish uchun qulay sharoit yaratish zarur. Uning rivojlanish darajasi, mavjud va potensial imkoniyatlari, ehtiyojlari haqida aniq tasavvurga ega bo‘lish lozim. Maktab muhiti bolaning ta’lim olishi va rivojlanishi uchun qulaymi, u hozirda muvaffaqiyatli rivojlanishi mumkinmi yoki yo‘qmi, degan savollarga javob berishi kerak.
Bizning fikrimizcha, maktabga tayyorlash jarayonida bolalarga ko‘maklashish, ularni psixologik- pedagogik jihatdan qo‘llab-quvvatlash va har tomonlama rivojlantirish pedagogik jarayonning muhim vazifalaridandir. Bu sohada muayyan psixologik chora-tadbirlarni qo‘llash zaruriyati mavjud.
Tadqiqot davomida tajriba-sinov ishlariga statistik tahlil uchun reprezentiv tarzda tanlab olingan 18 nafar boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari va 193 nafar boshlang‘ich sinf o‘quvchilari ishtirok etdi. YAkuniy so‘rovnomalarda qatnashgan tajriba sinov sinflaridagi o‘quvchilarning javoblaridan olib borilgan yondashuvlar ta’sirida maktabga moslashishda o‘yin faoliyatining shakllanish darajasini o‘rganildi.
Tadqiqot davomida biz maktabgacha ta’lim bitiruvchilari o‘rtasida o‘yin faoliyatining tarkibiy qismlarini shakllantirish darajasini eksperimental tahlilini qildik.
Eksperimentning vazifasi 6-7 yoshli bolalarda o‘yin faoliyatining motivatsion, operatsion - texnik va malakasi tarkibiy qismlarini shakllantirish darajasini aniqlash bo‘ldi: Ushbu muammoni hal qilish uchun maktabgacha yoshdagi bolalar va birinchi sinf o‘quvchilarining "Bolaning maktabda birinchi kuni" mavzusida suxbat qilish, kuzatish, moslashtirish muammosiga oid psixologik va pedagogik adabiyotlarni tahlil qilish usullari qo‘llanildi.
O‘yin faoliyati tarkibiy qismlarining shakllanish darajasini aniqlash tadqiqotga oid eksperiment ishlarining mavzuga daxldor psixologik va metodik adabiyotlar o‘rganildi. Anketa usuli taqdim etildi:
1) yopiq turdagi savollarni o‘z ichiga olgan anketa shakllarini tayyorlash;
2) savollarning tabiati aniqlash tajribasining maqsadlariga javob berdi: maktabgacha yoshdagi bolalarda o‘yin faoliyatining tarkibiy qismlarini shakllantirish darajasini aniqlash;
3) so‘rovnomada bolalar bog‘chasi o‘qituvchisi taklif etilganlar orasidan o‘ziga eng ma’qul bo‘lgan javob variantini tanlashi taxmin qilingan.
O‘yin faoliyatini shakllantirishning nazariy tarkibiy qismi o‘yin faoliyatining turli tomonlarini tahlil qiluvchi vaziyatlarni yaratishdir:
- rolni qabul qilish va bajarish, qoidaga bo‘ysunish xususiyatlari (D. B. Elkonin);
- o‘yin o‘rnini bosish darajasi, ramziy faoliyatini rivojlantirish (N. G. Salmina, E. E. Sapogova);
- o‘yin faoliyatini rivojlantirish darajasi (D. V. Elkonin, N. G. Salmina, A. C. Spivakovskaya).
SHuni ta’kidlash kerakki, o‘yin faoliyatini o‘zlashtirishning yakuniy bosqichida bola qoidalarga e’tibor qaratadi, ko‘pincha o‘yin harakatlarini so‘z bilan almashtiradi, o‘yinga osongina qo‘shiladi, qo‘shma o‘yinlarni afzal ko‘radi, kattalar yoki tengdoshlarning taklifiga osongina javob beradi.
Erta bolalik davrida o‘yin faoliyatining tarkibiy qismlarini shakllantirish darajasini ob’ektiv baholashning iloji yo‘q, chunki bolaning mustaqil o‘yin harakati yo‘q, bolalar faqat kattalar (ota-onalar) yordamida boshqa bolalar bilan o‘ynashadi yoki o‘yin munosabatlariga kirishadi.
O‘yin faoliyatining motivatsion va maqsadli komponenti quyidagilardan iborat: o‘yin o‘tkazish istagi, o‘yinni tashkil etishda tashabbuskorlik, o‘yinlar davomiyligi bilan ifodalanadi.
Operativ tomondan o‘yinlar qoidalaridan xabardorlik darajasi, o‘yinning turli bosqichlarida ularni tartibga soluvchi sifatida ishlatish, o‘yinda o‘rnini bosuvchi narsalardan foydalanish va harakatni so‘z bilan almashtira olish, o‘yin harakatlarining xilma-xilligi sifatida qaraladi.
O‘yin kompetentligi ham biz tomonimizdan ko‘rib chiqildi: o‘yinlar va rollar mazmunining xilma-xilligi, o‘yinda sheriklar doirasining barqarorligi.
O‘yin faoliyatining yuqoridagi tarkibiy qismlari shakllanishining boshlang‘ich darajasi 4-jadvalda aks ettirilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
