5A111201 – O‘zbek tili va adabiyoti Magistr akademik darajasini olish uchun yozilgan dissertatsiy a ilmiy rahbar: Filologiya fakultetining o‘zbek tili va adabiyoti kafedrasi dotsenti Boltayev M. Samarqand 2022

Kelasi zamon shakli. Kelasi zamon shakllari harakat yoki holatning gap aytilayotgan vaqtdan so‘ng yuz berishini ifodalaydi. Bu zamon shakllari fe’l asoslariga -a, -y, -(a)r qo‘shimchalarini va shaxs-son qo‘shimchalarini qo‘shish bilan hosil qilinadi. Bu shakllar ba’zan harakatning doimiy, har uch zamonga oidligini ham ifodalaydi. Masalan: Akam institutda o‘qiydi kabi.
Qo‘shma otlar imlosi. Ikki va undan ortiq asosdan tarkib topgan otlar qo‘shma otlar sanaladi. Quyidagi qo‘shma otlar qo‘shib yoziladi. Ikki va undan ortiq asosdan takib topgan turdosh otlar har doim qo‘shib yoziladi.: qorbo‘ron, qizilishton, ko‘ksulton, kungaboqar, o‘rinbosar. Ikkinchi qismi turdosh otdan iborat bo‘lagan atoqli otlar qo‘shib yozilzdi: Beshariq,Qorqiz, Qashqadaryo. Ikkinchi qismi atoqli otdan iborat bo‘lgan qo‘shma otlar esa ajratib yoziladi: Markaziy Osiyo, Quyi Chirchiq kabi.
Otlarning lug‘aviy shakllari. Otlarning -lar qo‘shimchasini olgan shakli ko‘plik shakli, -lar qo‘shimchasisiz shakli esa birlik shakli sanaladi. Otlarning ko‘plik shakli ko‘plik ma’nosidan tashqari hurmat, umumlashtirish, kuchaytirish (ko‘zim – ko‘zlarim, labi – lablari) ma’nolarini ham ifodalashi mumkin.
Sonlarning ma’no guruhlari. Sonlar narsalar, belgi-xususiyatlar, harakat-holatlarning miqdori yoki tartibini bildiradi. Shunha ko‘ra sonlar ikki guruhga bo‘linadi: miqdor sonlar, tartib sonlar.
Ravish yasovchi qo‘shimchalar. -cha, -lab, -larcha, -ona, -an, -chasiga qo‘shimchalari ot va sifatga qo‘shilib ravish yasaydi. Mardlarcha, tonnalab, yigitchasiga kabi.

4. 
   To‘rt tarkibli termin-birikmalar. Tilshunoslikka oid bunday termin-birikmalar “Ona tili” darsliklarida nisbatan kamligi bilan xarakterlanadi.
   

Otlarning tuzilishiga ko‘ra turlari. Otlar tuzilishiga ko‘ra to‘rt guruhga bo‘linadi; sodda otlar, qo‘shma otlar, juft otlar, takroriy otlar kabilar. Uy, qo‘lqop, o‘g‘il-qiz, tuz-puz kabilar.