5A111201 – O‘zbek tili va adabiyoti Magistr akademik darajasini olish uchun yozilgan dissertatsiy a ilmiy rahbar: Filologiya fakultetining o‘zbek tili va adabiyoti kafedrasi dotsenti Boltayev M. Samarqand 2022

III. 2. 6-sinf “Ona tili” darsligida qo‘llanilgan terminlar.
Bugungi kun ta’lim jarayonidagi eng dolzarb masalalardan biri, umuta’lim maktablarida o‘quvchilarning sifatli ta’lim olishlari va bu borada amalga oshirilishi lozim bo‘lgan ishlardir. Keyingi vaqtlarda maktablarda zamon talabidan kelib chiqqan holda dars jarayonlarini tashkil qilishda zamonaviy ta’lim usullaridan keng foydalanib kelinmloqda. Bu esa o‘zining ijobiy samarasini ko‘rsatmoqda. Tadqiqotimizning mazkur qismida 6-sinf “Ona tili” darsligida keltirilgan ayrim terminlarning izohi va ularni o‘quvchilar xotirasida eslab qolishlari uchun bir qancha usullaridan foydalanish haqida so‘z yuritamiz.
Daslikda qo‘llanilgan tilshunoslikka oid terminlarni tuzilishiga ko‘ra to‘rt guruhga ajratish mumkin. Biz quyida shunday terminlardan ayrimlarini sanab otamiz.

1. 
   Bir takibli terminlar:
   

Fe’l. Nima qilmoq? nima bo‘lmoq? so‘roqlariga javob bo‘lib, shaxs yoki narsalarning harakat, holatini ifodalaydigan so‘z turkumi. Fe’ldan anglashilgan harakat va holat ma’lum shaxs yoki narsa tomonidan bajariladi. Ana shu shaxs yoki narsa harakatning bajaruvchisi sanaladi. Masalan; yugurmoq, gapirmoq, yozmoq, o‘ylamoq kabi.
Ot. Kim? nima? qayer? so‘roqlariga javob bo‘luvchi so‘z turkumi bo‘lib, shaxs, narsa, joy ma’nolarini anglatadi. Masalan; maktab, bog‘, ko‘cha, ona, daraxt, kitob, daftar, qalam kabi.
Sifat. Otga bog‘lanib, uning belgisini bildiradigan va qanday? qanaqa? so‘roqlariga javob bo‘ladigan so‘z turkumi. Masalan; katta, baland, shirin, go‘zal, yoqimli, qattiq, qizil, qora kabi.
Son. Narsalarning son-sanog‘i va tartibini bildirib, qancha? nechta? necha? nechanchi? so‘roqlariga javob bo‘ladigan so‘zlar. Masalan; besh, o‘n, birinchi, oltita, yuzlab kabi.
Ravish. Harakat va holatning bajarilish tarzi, o‘rni, payti, daraja-miqdori kabi belgilarini bildiruvchi va qanday? qachon? qayer (-ga, -da, -dan)? qancha? kabi so‘roqlarga javob bo‘luvchi so‘z turkumi. Masalan; sekin, tez, atayin, ko‘p, kam kabi.