1. Ҳар бир инсон бевосита ёки эркин сайланган вакиллар воситаси орқали ўз мамлакатини бошқаришда қатнашиш ҳуқуқига эга

1. Инсоннинг ижтимоий таъминот ҳуқуқи тушунчаси?
Ижтимоий таъминот — қариган, меҳнатга лаёқатсиз ҳолатда ва боқувчисини йўқотган фуқароларга моддий, тиббий ва бошқа ижтимоий ёрдам кўрсатиш бўйича давлат томонидан белгиланган ижтимоий-иқтисодий тадбирларнинг яхлит тизими ҳисобланади.
Ижтимоий таъминот тўғридан-тўғри давлат бюджетидан ажратиладиган маблағлар ҳисобидан ёки ҳомийлик маблағлари (турли жамғарма ва ташкилотлар, юридик ва жисмоний шахслар) ҳисобидан амалга оширилади. Ижтимоий таъминот маълум бир белгиланган миқдори ва уни тақдим этишнинг тартиб-қоидалари миллий урф-одатлар ва халқаро меъёрларга асосланган қонунчилик ҳамда давлатнинг иқтисодий имконияти ҳисобга олиган ҳолда амалга оширилади. Пенсиялар (кексалик бўйича, ногиронлик бўйича, боқувчисини йўқотганлик бўйича) ва ижтимоий нафақа (ногирон болаларга, болаликдан ногиронлиги мавжуд бўлганларга, ёлғиз ногирон фуқаролар ва кексаларга) тўловлари ижтимоий таъминотнинг энг муҳим турлари ҳисобланади.
Қариялар ва ногиронларга ижтимоий хизмат кўрсатиш — ногиронларни «Мурувват» уйларига, ёлғиз қарияларни «Саҳоват» уйларига жойлаштириш, муҳтожларни протез-ортопедия ва ҳаракатланиш воситалари билан таъминлаш, ногирон болаларни касбга ўқитиш ва ишга жойлашишда ёрдам кўрсатиш, пенсионерларни санаторий ва дам олиш уйларида соғломлаштириш, уларга шаҳар жамоа транспортларидан фойдаланишда, турар жой, маиший хизмат ва соликларга алоқадор имтиёзлар бериш ижтимоий таъминотда катта роль ўйнайди.


2. Инсоннинг иқтисодий ҳуқуқлари тушунчаси?
Иқтисодий ҳуқуқ ва эркинликлар — инсоннинг иқтисодий соҳадаги юридик имкониятларини белгиловчи конституциявий ҳуқуқлар мажмуи. Мазкур имкониятларнинг характери ва моҳияти пировард оқибатида муайян жамиятдаги иқтисодий, ижтимоий ва сиёсий тузумни белгилаб беради.
Ҳозирги демократик давлатларда асосий иқтисодий ҳуқуқ ва эркинликлар сирасига хусусий мулкчилик хуқуқи, жумладан, ерга ва аклий меҳнат маҳсулотларига хусусий мулкчилик ҳуқуқи, мерос ҳуқуқи, эркин тадбиркорлик (хўжалик соҳасида ташаббускорлик) ҳуқуқи, меҳнат ҳуқуқи ва меҳнатга оид бошқа ҳуқуқлар, хусусан ишсизликдан муҳофаза қилиниш, корхонани бошқаришда иштирок этиш ва бошқалар киради¹².
Иқтисодий ҳуқуқлар тушунчасини кенгроқ тушуниш учун яна бир манбага эътибор қаратамиз.
Иқтисодий ҳуқуқлар – иқтисодий соҳада инсон фаолиятини юридик жиҳатдан белгиловчи ҳуқуқлар мажмуи. Иқтисодий ҳуқуқ ва эркинликларга мехнат қилиш ҳуқуқи, касб ва мехнат шароитлар ҳуқуқи, хусусий мулкчилик ҳуқуқи, банкка қўйилган омонатни сир сақлаш ҳуқуқи, ишсизликдан мухофаза ҳуқуқи ва бошқа ҳуқуқлар киради¹³.