1. Ҳар бир инсон бевосита ёки эркин сайланган вакиллар воситаси орқали ўз мамлакатини бошқаришда қатнашиш ҳуқуқига эга

4. Инсоннинг яширин овоз бериши орқали сайловда иштирок этиши тушунчаси?
Мазкур принцип ўз мазмунига кўра, сайловда эркин ва яширин овоз берилишини англатади. Сайловчиларнинг хоҳиш-иродасини ҳар қандай йўл билан ҳам назорат қилишга йўл қўйилмайди. Яширин овоз бериш сайловчининг хоҳиш-иродаси устидан ҳар қандай тарзда назорат қилиш имкониятини таъқиқлайдиган белгиланган шароитларни яратиш билан таъминланади.
Бундан ташқари Ўзбекистон Республикаси Сайлов кодексининг 7-моддасида қуйидагича норма келтирилади. “Сайловда эркин ва яширин овоз берилади. Сайловчиларнинг хоҳиш-иродасини назорат қилишга йўл қўйилмайди.
Яширин овоз бериш сайловчининг хоҳиш-иродаси устидан ҳар қандай тарзда назорат қилиш имкониятини истисно этадиган тегишли шароитларни яратиш орқали таъминланади⁵.
5. Инсоннинг сайлов ҳуқуқи масаласида халқаро ҳуқуқий ҳужжатларда қандай кафолатлар белгиланган?
Сайлов ҳуқуқининг халқаро кафолатлари масаласида Бирлашган миллатлар ташкилотининг 1966-йил 16-декабрда қабул қилинган “Фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисида”ги Халқаро пактнинг 25-моддасида қуйидагича қоидалар келтирилади: Ҳар бир фуқаро 2-моддада кўрсатиб ўтилган ҳеч бир камситишсиз ва асосланмаган чеклашларсиз қуйидаги ҳуқуқ ҳамда имкониятларга эга бўлиши керак:
а) ҳам бевосита, ҳам эркин сайланган вакиллар орқали давлат ишларини юритишда иштирок этиш;
b) ялпи тенг сайлов ҳуқуқи асосида, яширин овоз бериш орқали ўтказиладиган ва сайловчиларнинг эркин хоҳиш-иродасини таъминлайдиган чинакам даврий сайловларда овоз бериш ва сайланиш; .
с) ўз мамлакатида умумий тенглик шартларида давлат хизматига кириш
Ушбу нормада бевосита уч турдаги ҳуқуқни амалга ошириш масаласида кафолатлар келтирилмоқда.
6. Инсоннинг сайлов ҳуқуқи масаласида минтақавий ҳуқуқий ҳужжатларда қандай кафолатлар белгиланган?
Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги ташкилотининг 1995 йил 26 майда қабул қилинган “Инсон ҳуқуқлари ва асосий эркинликлари тўғрисида”ги Конвенциясининг 29-моддасида қуйидагича қоидалар келтирилади: “Ҳар бир шахс миллий қонунчиликка мувофиқ ўзи фуқароси бўлган давлатда қуйидаги ҳуқуқ ва имкониятларга эга:
а) бевосита ва эркин сайланган вакиллар орқали давлат ишларини бошқариш ва юритишда қатнашади;
б) умумий ва тенг сайлов ҳуқуқи асосида яширин овоз бериш йўли билан ўтказиладиган сайловларда сайловчиларнинг ўз хоҳиш-иродасини эркин ифода этишини таъминлаган ҳолда овоз бериш ва сайланиш;
в) давлат хизматига умумий тенглик шартлари асосида ўз мамлакатига қабул қилиниши⁶”.