“Озиқ-овқат ҳавфсизлиги асослари” фанидан оралиқ назорат саволлари

Donni jamoa xo’jaliklaridan qabul qilish qanday amalga oshiriladi? . донни самарали жойлаштириш мақсадида бош мухандис бошчилигида технологик лаборатория бошлиғи, элеватор бошлиғи, бош технолог иштирокида донни жойлаштириш режаси тузилади. Ушбу режа корхона директори томонидан тасдиқланиши лозим.
Donlarni omborxonalarga joylashtirishga ta’rif bering. . донни жойлаштириш режасида ун тортишда аралашмалар тузиш, жиҳозларни ишлатиш режимини танлашда ва ишлаб чиқариш миқдорини ҳисоблашда инобатга олинадиган сифат кўрсаткичлар фарқи бўлган дон партиялари алоҳида жойланиши ва сақланиши назарда тутилган бўлиши лозим.
42. Дон омборини техник жиҳозланганлиги ва силос мавжудлигидан келиб чиққан ҳолда қуйидагиларни алоҳида жойлаштириш тавсия этилади:
озиқ-овқат буғдойи – қайси худудда етиштирилган, нави, намлиги, шишасимонлиги, натураси, ўсиб чиққан донлар мавжудлиги, ифлослиги, клейковина миқдори ва сифатига мувофиқ; жавдар - қайси ҳудудда етиштирилган, нави, намлиги, натураси, ўсиб чиққан донлар мавжудлиги, ифлослигига мувофиқ..
Don massasidagi begona aralashmalarning miqdori va tarkibiga izoh bering. . Донни аралашмалардан тозалаш, дон таркибидан бегона ва асосий дондан ўз ўлчами (узунлиги, зичлиги, эъни), аэродинамик хусусиялари, зичлиги ва бошқа параметрлари билан ажралиб турган дон аралашмаларини ажратиб олишни назарда тутади.
Сепараторларнинг ғалвирларини дондан ажратилиши лозим бўлган аралашмалар миқдори ва таркибидан келиб чиққан ҳолда танлаш лозим. Саралаш ғалвир (устки кисм) тешикларининг ўлчами (mm) 4,25 х 25, қўшимча ғалвир (остки кисмдаги) - Ø 2.
Триерларнинг дисклари ажратилиши лозим бўлган аралашмалар узунлиги ва бошқа ўлчамларидан келиб чиққан ҳолда танланади:
Триер-рандак ажратувчи тавсия этилган диск чўнтакларининг тавсия этилган ўлчамлари: бирламчи ишлов беришда – диаметри 4 - 5 mm, назоратда 3 - 4 mm;
Юмшоқ буғдой дон учун ёввойи сули ажратувчи дискларнинг катак ўлчамлари: бирламчи ишлов беришда 8 - 10 mm, назоратда 9 - 11 mm;
Қаттиқ буғдойга ишлов беришда - 11 - 13 mm.
Don qabul qilish korxonalarida donlarga ishlov berish qanday amalga oshiriladi? Дон омборига келтирилган доннинг оғирлиги аниқланаши ва аралашмалардан имкони борича тозаланиши лозим.
Буғдойни бегона ва дон аралашмаларидан тозалаш самарадорлигини, ҳамда технологик хусусиятларини ошириш мақсадида майда донни ажратиб олиш тавсия этилади. Сезиларли технологик самара, доннинг таркибидаги майда донни камида 30% ни ажратиб олганда билинади.
Майда донни ажратиб олишни ва ундан фойдаланишни амалдаги тартибга мувофиқ амалга ошириш зарур. Буғдойда N 2а-20 х 20 ёки N 2а-22 х 20 сонли ғалвирдан (саралаш элаги) ўтган (ГОСТ 214-83 7 Илова) ва 2а-17 х 20 ғалвирида қолган дон, майда дон фракцияси деб ҳисобланади, бунда дон қуйидаги белгиланган сифат талабларига жавоб бериши лозим: асосий дон ва дон аралашмасига кирувчи буғдой донининг ҳажми умумий дон ва аралашмалар ҳажмининг 85 % идан кам бўлмаслиги лозим.
Элеваторда донни аралашмалардан тозалаш ва майда донни ажратиб олишни 1 расм (а, б, в) да келтирилган технологик схемаларга мувофиқ амалга ошириш тавсия этилади.
Don massasini birlamchi va ikkilamchi tozalashga izoh bering. Birlamchi tozalash quritgandan keyin amalga oshiriladi. Asosiy vazifa don massasini tozalik nuqtai nazaridan qayta ishlangan ekinning oziq-ovqat doniga standart talablariga muvofiqlashtirishdir. Asosiy donning minimal yo'qotilishi bilan imkon qadar ko'proq qo'pol, nozik va engilroq aralashmalarni izolyatsiya qilish. Birlamchi tozalashga kiradigan don massasi 18% dan ko'p bo'lmagan namlikka ega bo'lishi va 8% dan ko'p bo'lmagan begona o'tlar aralashmalarini o'z ichiga olishi kerak. Birlamchi tozalash havo ekranli mashinalarda amalga oshiriladi: ZVS-20, ZVS-20A, K-527-A, "Petkus-Gigant". Ularning ishlab chiqarish quvvati 10-20 t/soatni tashkil qiladi.Mashinalar nafaqat tozalashni, balki fraksiyalarga ajratishni ham amalga oshiradi. Buning uchun asosiy ekinning zaif va mayda donalarini ajratib turuvchi elak tegirmoniga qoʻshimcha saralovchi elak kiritiladi. Ikkilamchi tozalash (saralash) va ajratish qiyin bo'lgan aralashmalarni ajratish. U birlamchi tozalashdan o'tgan urug'lik doniga qo'llaniladi. Ikkilamchi tozalash havo ekranli mashinalarda amalga oshiriladi: SVU-5, SVU-5A, SVU-10, OSZ-50, K-531, OS-4.5A, SM-4, "Petkus-Gigant". Ularning ishlab chiqarish quvvati 5-50 t/soatni tashkil qiladi. Saralash mashinalaridan foydalanish urug‘larning 60-75% partiyasidan ekish sifati bo‘yicha eng yaxshisini tanlash imkonini beradi.
Don massalarini saqlash paytidagi nazoratga tarif bering. Donni saqlash juda muhim texnologik jarayondir. Bu jarayonning asosiy vazifasi donni eng kam yo‘qotishlar bilan, sifatini yomonlashtirmasdan, eng kam mehnat va xarajat bilan saqlashdan iborat. Saqlash paytida don va urug'larning yo'qotilishini kamaytirish va ularning barqarorligini oshirish bo'yicha muhim va majburiy chora-tadbirlar partiyalarni saqlashda to'g'ri joylashtirish va ularni nazorat qilishdir. Har bir chora-tadbirlar to'plamini kuzatish eng oddiy, ammo ayni paytda juda ishonchli usullar bilan amalga oshiriladi. Don fondlarining harorati, namligi, zararkunandalar bilan zararlanishi va yangilik ko'rsatkichlarini (rang va hid) aniqlash orqali uning saqlanish darajasi va sifati haqida etarli tasavvurga ega bo'lish mumkin.Saqlash paytida don massasining holatini tavsiflovchi eng muhim ko'rsatkich haroratdir. To'siqning barcha qismlarida past harorat (8-10 ° C va undan past) xavfsiz saqlashni ko'rsatadi.Atrof-muhitning ta'siri (tashqi havo, g'alla omborlari devorlari va boshqalar) va don massasidagi foizni aniqlash qirg'oqning teng joylarida haroratning o'zgarishiga olib kelishi mumkin, shuning uchun uni don massasining turli qatlamlarida aniqlash kerak. . Havo haroratining o'zgarishiga to'g'ri kelmaydigan don massasining haroratining oshishi o'z-o'zidan isitishning boshlanishi haqida signal beradi.Don massalarining infektsiya holatini kuzatish shomil va hasharotlarning rivojlanishini o'z vaqtida mahalliylashtirish yoki ularni butunlay yo'q qilish imkonini beradi. Ombordagi don massasining zararlanishi qirg'oq qatlamlarida (yuqori, o'rta va pastki qismida) namunalarni alohida tekshirish orqali tekshiriladi, chunki zararkunandalar uning turli qismlariga ko'chib o'tishi mumkin.Don partiyalarini monitoring qilish chastotasi ularning holatiga bog'liq. Shunday qilib, namlik yuqori bo'lgan yangi hosil qilingan urug'larda harorat har kuni, quruq urug'larda esa - o'n yilda ikki marta tekshiriladi. Sovutilgan don partiyalarida uni o'n yilda bir marta yoki hatto 15 kunda bir marta aniqlash kifoya. Harorat omiliga qarab, don zahiralarining zararkunandalari bilan zararlanishini tekshirish chastotasi ham belgilanadi. Don massasi harorati 0 ° C dan past bo'lsa, har oyda bir marta, 10 ° C dan yuqori haroratda esa har 10 kunda bir marta kuzatuv o'tkazish kifoya.Urug'larning unib chiqishi kamida 4 oyda bir marta va ekishdan 15-20 kun oldin aniqlanadi. Bu partiyalardagi chigitning namligi oyiga 1-2 marta tekshiriladi
Saqlash paytida urug’larning ekish sifatini pasayishiga nimalar sabab bo’ladi. Donni quritish saqlashdan oldin mas'uliyatli texnologik operatsiya hisoblanadi. Quritish paytida donning harorati 45 ° C dan oshmasligi kerak. Donning haddan tashqari qizib ketishi kleykovina sifatining to'liq denaturatsiyasiga qadar yomonlashishiga olib keladi. Ferment faolligi ham pasayadi. Juda nam dondan bir vaqtning o'zida 3-3,5% dan ortiq namlikni olib tashlash mumkin emas, shuning uchun namligi 17,5-18% dan ortiq bo'lgan don bir necha bosqichda quritiladi. Quritish bosqichlari orasidagi tanaffuslar namlikni donning ichki qismlaridan sirtga qayta taqsimlash uchun zarurdir, aks holda donning sirt qatlamlari yorilib ketadi, bu esa saqlash muddatining yomonlashishiga olib keladi va tayyor mahsulotning hosildorligi va sifati pasayadi. . Quritgandan keyin don namligi 14% dan oshmasligi kerak.
Urug’li donlarni saqlash muddatlariga ta’rif bering.


Urug’li donlarni saqlash va saqlash davrida haroratni kuzatish qay tartibda amalga oshiriladi?

So’tali makkajo’xorini saqlash qay tartibda amalga oshiriladi?


Sholi donini saqlash qay tartibda amalga oshiriladi?
SHoli donini saqlashning texnologik asoslari. Noto`g`ri sharoitda, ya`ni haroratning oshishi va donning uz-uzidan kizishi, sholi donining sargayishiga olib keladi. Saqlashda donning sargayishi no`makul narsa bo`lib, mahsulotning sifatini pasaytiradi. Ko`p tekshirishlar shuni ko`rsatadiki, guruchning sargayishi turli tabiatga ega. Masalan, mahsulot tarkibidagi qaytaruvchi kand moddalari bilan aminokislotalar orasidagi reaktsiya natijasida melanoidlarning paydo bulishi shular jumlasidandir.
Omborda sholi doni namlik va shamollatish kurilmasining turidan boglik holda 1,5 va 5 metr uyum hosil qilib saqlanadi. SHoli partiyalarida haroratni tekshirish davriyligi 9-jadvalda keltirilgan.
Moyli donlarni saqlash qay tartibda amalga oshiriladi?
Omixta yemlarni saqlash usullari.
Omuxta-yemlar omborxonalarga turi va retseptlari bo‘yicha alohida-alohida joylashtiriladi. Omuxta yem mahsulotlari turiga ko‘ra turli qoplarda va uyum holida saqlanishi mumkin. Qoplarda Saqlanganda shtabelning balandligini qatordan ortib ketmasligi lozim. Pretikelar Qog'oz qoplarda (hajmi 20-25kg) tagliklar ustida joylashtiriladi. Omuxta yem uyum holida saqlanganda uyumning
balandligi uning namligi, tarkibi va haroratga bog‘liq ravishda belgilanadi. 19% namlikkacha bo‘lgan omuxta-yemlar 4 m, namlik 13% dan yuqori bo‘lgan omuxta yemlar 2,5m balandlikda
joylashtiriladi. Omuxta yemning ba’zi sochiluvchan turlari, masalan karbamidli ishlar, karbamid konsentrati, melassa karbamid aralashmali yemlar va boshqa turdagi yemlami silos tipidagi omborxonalarga joylashtirish mumkin.Saqlash davomida ularning harorati, namligi, zararlanganligi,
hidi va boshqa ko‘rsatkichlar kuzatib boriladi.
Don zaxiralari zararkunandalariga qarshi kurashish choralarining umumiy tasnifi.
Don mahsulotlari zararkunandalari bilan kurash choralari umuman ikkita guruhga bulinadi: profilaktik (oldini olish) va qirish. Zararkunandalarga qarshi ko`rashda profilaktik usul katta ahariyat kasb etadi. CHunki bu usulni qo`llash don va uni qayta ishlash mahsulotlarini ortikcha zararlanishni yuzaga keltirmaydi. Qirish choralari zararlangan ob`ektlarga nisbatan qo'llaniladi va xashoratlarni, kanalarni har xil usullar va moddalar bilan yo'qotishga muljallangan. Don mahsulotlari zararkunandalarining ayrimlari tabiatda keng tarkalgan bo`lib, ular don saqlagichlarga utadi. Don massasi zararlanishining asosiy manbai esa donlarning xo`jaliklardan zararlangan holda kelishidir. Bunday don partiyalarining korxona ichiga kiritilishi zararkunandalarning tarkalishiga sabab bo`ladi.
Zararlanish ob’ektlari va hashoratlar hamda kanalar tomonidan zararlanganlikni aniqlash usullari.
Don zaxiralari zararkunandalariga qarshi kurashishning profilaktik choralari.
Bu choralar guruhiga kuyidagi tadbirlar kiradi: sanitar rejimni saqlash, xashoratlar va kanalarning rivojlanishi va ko`payishi uchun nokulay sharoitlar yaratish. Profilaktika don omborlarga kelib tushmasdan oldin boshlanishi kerak. 45 Sanitar rejimni saqlash - profilaktikaning asosiy sharti. Bu zararkunandalarning paydo bulishi, tarkalishining oldini olish choralarini, don va don mahsulotlari bilan ishlashda tozalik va tartibni saqlash choralarini uz ichiga oladi. SHuning uchun urimyigim mavsumi oldidan xo`jaliklarning donni saqlash ob`ektlarida sanitariya axvoli yaxshilanishi kerak. Utgan yildan kolgan chikindilarni yokib yuborish kerak. Urim texnikasi, texnologik mashinalar yaxshilab tozalanishi kerak. Axlat va foydasiz chikindilar, chang korxona xududidan tashqariga uz vaktida chikarib tashlanishi kerak. Zararlangan don va don mahsulotlarini zararlanmaganlaridan aloxida saqlash kerak. CHikindilarni maxsus joylarda saqlab, uni tez-tez nazorat qilib turish kerak. Zararkunandalarning rivojlanishi va ko`payishi uchun nokulay sharoitlar yaratish. Xashoratlar va kanalarning hayot faoliyatiga ta`sir qiladigan omillar - namlik, harorat va atmosferaning tarkibi yigib olingan yangi hosilni saqlashga tayyorlash sharoitlarini belgilaydi. Saqlash sharoitini ta`minlash uchun dastavval don tozalanadi va kritik namlikgacha kuritiladi yoki uzok muddatlarga saqlash uchun esa kritik namlikdan 1,0...1,5 % past bo`lgan namlikgacha kuritiladi.SHundan sung kuritilgan don sovutilishi kerak. Sovutishni ikki boskichda utkazish mumkin:
Don zaxirasi zararkunandalariga qarshi kurashishning qiruvchi choralari.
Xashoratlar va kanalarni yukotish uchun kullaniladigan kirish choralari dezinsektsiya nomini olgan. Bu tadbirlarga biologik, fizik-mexanik va kimyoviy usullar kiradi
Fizik-mexanik dizenseksiyaga ta’rif bering.
Fizik-mexanik usul. Bu zararlangan ob`ektlarni mexanik tozalash, ularga termik ishlov berish va har xil nurlanishlardan foydalanish demakdir. Bunda don saqlagichlar va boshqa binolar chutkalar, chang surgichlar bilan tozalanadi. Tuplangan zararkunandalar yuk etiladi. SHuningdek mexanik tozalash xul va gazli dezinsektsiya utkazish uchun kulay sharoit yaratadi. Termik dezinsektsiya xashoratlar va kanalarning haroratga bo`lgan sezgirligiga boglik. Sovutish yoki muzlatish amali dezinsektsiyaning fizik usullaridan biri bo`lib hisoblanadi. Zararlangan donlarni betta- va gamma- nurlari yordamida har zararsizlantirish mumkin.
Fumigatsiya qanday jarayon?
Fumigatsiya - pestitsidlarni aerozol usulda qo`llash.
Fumigatsiya vositalariga qaysi moddalar kiradi? Ularga ta’rif bering.
Fumigatsiya (gazatsiya). Bu zararlangan ob`ektlarni gaz va bug shaklidagi zaharlovchi moddalar bilan zararsizlantirish usuli. Bunda kuyidagi kimyoviy moddalar ishlatiladi: brommetil, 242 preparat, metallilxlorid, dixloretan, brommetilning 242 preparat bilan aralashmasi, brommetilning metallilxlorid bilan aralashmasi, karbofos. Don va uning mahsulotlarini 4-AG va 2-AG apparatlari bilan fumigatsiya qilish mumkin. Donga karbofos bilan ishlov berish RUP-2 kurilmasi yordamida amalga oshiriladi. Fumigatsiya qilishning asosiy sharti zararsizlantirilayotgan ob`ektning germetikligini ta`minlashdan iborat. Fumigatsiya jarayonini utkazish uchun oldindan tayyorgarlik kuriladi: ob`ektlar mexanik jixatdan tozalanadi, uskunalarni korroziyadan saqlash, germetizatsiya qilish uchun, yonginga va gazga qarshi xavfsizlik choralari kuriladi. Fumigantlarni qo`llash amali tashki xavo harorati 12oS dan past va nisbiy namlik 70 % dan yuqori bulmaganda effektiv natijalar berad
Deratizatsiya qanday jarayon?
Deratizatsiya - kalamush va sichkonlarga qarshi ko`rashish tadbiri Lotincha suzdan olingan bo`lib "des-ko`rash", "rattus-kalamush", ya`ni kalamush-sichkonlarga qarshi ko`rash degan ma`noni bildiradi.Ko`rash turi ikki xil bo`ladi: profilaktik va kirish choralar.Profilaktik choralar shundan iboratki, bunda kemiruvchilarning don saqlagichlarga va korxona xududiga kirishining oldi olinadi. Bunda metall setkalar kullaniladi. SHuningdek korxona teritoriyasida sanitariya rejimini saqlash har kemiruvchilarga qarshi ko`rash chorasi hisoblanadi. Kirish choralari - kimyoviy ko`rash choralaridan biri bo`lib gazli deratizatsiya bilan amalga oshirilishi mumkin. SHuningdek kemiruvchilarni har xil ozuka mahsulotlarini zaharlab har yuk qilish chorasi ishlatiladi. Bunda ozukaga rux fosfidi, ratindan, zookumarin zaharlari qushilishi mumkin

Don mahsulotlarini iste’molchilarga yuborish, ularning miqdori va sifatini hisobi. (Adizov don va don mahsulotlari texnologiyasi 422 bet)

Donlarni shikastlanish darajasini aniqlash qanday amalga oshiriladi?
Don massasining tabiiy qiyalik va ishqalanish burchagini aniqlashni tushuntirib bering.
( 58 bet don va don mahsulotlarining sifatini baholash xamda nazorat qilish
Don massasining nafas olish intensivligini aniqlash.
Nafas olish jadalligi turli omillarga boglik: bular issiklik ajralishi, kislorodning yutilishi va SO2 ning ajralishidir. Birok amalda ajralgan karbonat angidrid va yutilgan kislorodning miqdorini hisobga olish usuli keng tarkalgan. Nafas olish jadalligi kuyidagi usullar bilan aniklanadi: 1) Don kuruk moddasining yukolishini hisoblash evaziga. 2) Kalorimetrik usul -nafas olishda ajralib chikkan haroratni aniklash usuli. 3) 24 soat mobaynida 1000 g dondan ajralib chikkan SO2 yoki yutilgan O2 yordamida. Ancha kulay va nisbatan murakkab bulmagan usul ajralib chikkan SO2 ning miqdorini hisobga olishga asoslangan. Donlarning nafas olish jadalligi 100 gramm kuruk moddadan 24 soat davomida ajralib chikkan SO2 ning milligrammdagi miqdori bilan belgilanadi. Usulning tafsiloti tajriba ishlarini bajarish uchun ishlab chikilgan uslubiy ko`rsatmada to`liq keltirilgan

Don mahsulotlari zararkunandalarining turlarini o‘rganish.

Donlarni zararkunandalar bilan zararlanganligini aniqlashga izoh bering.
Un va yormalarni zararkunandalar bilan zararlanganligini aniqlash qay tartibda amalga oshiriladi?
Saqlashda don va don mahsulotlarini tabiiy kamayishini hisoblash (masala ishlanadi)

25....Saqlash davrida donning nafa s olishi uning yashash faoliyatining muhim

jarayonlaridan bo‘lib, tarkibida organik moddalarning oksidlanishi va hayot

faoliyatiga zarur energiyaning ajralib chiqishi uchun hujayra va to‘qimalarning

kisloroddan foydalanishini ta’minlaydigan jarayonlar yig‘indisi hisoblanadi.

Don tarkibida bo‘lgan jamg‘arma organik moddalarning dissimilyatsiya

bo‘lishi orqali energiya olib turishi natijasida tirik holda saqlanadi. Bu jarayon

asosan don tarkibidagi uglevodlarning dissimilyatsiya bo‘lishi natijasida amalga

oshadi. Sarflanadigan uglevodlar o‘rni esa murakkab organik birikmalarning

oksidlanishi yoki gidrolizlanishi hisobiga to‘lib boradi. Kraxmalga to‘yingan

donlarda esa fermentlar ta’sirida shakarga parchalanish nafas olish hisobiga amalga

oshirilsa, moyga to‘yingan donlarda esa moylar (yog‘ kislotalari) shakarlarga

oksidlanadi. Don tarkibida uglevodlarning dissimilyatsiya bo‘lishi aerob yoki

anaerob achish yo‘li bilan amalga oshadi.

Donning nafas olish jarayonida ma’lum miqdorda energiya ajralib chiqadi.

Ya’ni, nafas olish ekzergonik jarayon hisoblanadi. Donning nafas olishi sharoitga

qarab aerob (kislorodli) va anaerob (kislorodsiz) bo‘lishi mumkin. Donga

kislorodning kirishi yetarli bo‘lgan taqdirda u aerob nafas oladi. Aerob nafas olish

jarayonida suv va karbonat angidriddan tashqari bir molekula glyukozadan 2870 kj

energiya ajralib chiqadi.

Erkin kislorod bo‘lmagan yoki kislorod kam bo‘lgan sharoitda don o‘zining

tarkibidagi organik va anorganik moddalarni parchalab hayot faoliyati uchun zarur

energiyani anaerob nafas olish yo‘li bilan oladi. Ko‘pincha, bu jarayonni spirtli

achish deb yuritiladi va bunda geksoza to‘liq parchalanib, etil spirti va bir

molekula geksozadan 234 kj energiya ajralib chiqadi.

Ayrim holatlarda anaerob nafas olish jarayonida spirtli bijg‘ish bilan birga sut

kislotali bijg‘ishi ham qisman bo‘ladi va bunda geksozadan sut kislotasi hosil

bo‘ladi. Bunda bir molekula geksoza hisobiga 94,2 kj energiya ajralib chiqadi.

Don massasini qulay holatda saqlaganda aerob nafas olish bilan birgalikda

anaerob nafas olish jarayoni ham sodir bo‘ladi, bu esa don massasini tashqi

noqulay omillar ta’siriga moslashishiga olib keladi.

Nafas olish jarayonida ajralib chiqqan karbonat angidridning yutilgan

kislorodga nisbati nafas koeffitsiyenti deb yuritiladi. Don massasida aerob nafas

olish jarayoni kechsa donning nafas koeffitsiyenti birga teng bo‘ladi. Anaerob

nafas olish jarayonida esa kislorod sarflanmasdan karbonat angidridning ajralib

chiqishi ko‘payadi va natijada nafas koeffitsiyenti birdan yuqori bo‘ladi.

Donning nafas olish koeffitsiyenti donning turi, uning tarkibida bo‘ladigan

barcha jarayonlarning tezligi, yo‘nalishi, namligi va boshqa omillarga bog‘liq

bo‘ladi.

Elevatorlar hamda omborlarda saqlanadigan don massalarining nafas

koeffitsiyenti don massasining tarkibidagi havo bilan tashqi muhitda havoning

almashinish darajasiga qarab birmuncha o‘zgarib turadi. Don massasi havo bilan

to‘liq ta’minlanmagan taqdirda uning ichida karbonat angidrid va kislorodning

sarflanishi natijasida, don hujayrasida karbonat angidrid to‘planib donda anaerob

nafas olish jarayoni kechadi. Bunda donning nafas koeffitsiyenti ham yuqori

bo‘ladi.