Қушлар: Лочинсимонлар туркуми Falconiformes Қарчиғайлар оиласи Accipitridae Арихўр – Pernis apivorus

Қушлар: Лочинсимонлар туркуми - Falconiformes


Қарчиғайлар оиласи - Accipitridae


Арихўр – Pernis apivorus (Linnaeus, 1758)

Ташқи кўриниши. Ўртача катталикдаги йирткич куш, қарғадан тахминан 1,5 баробар каттарок. Умумий узунлиги 52-60 см, қанотларини ёзгандаги кенглиги 135-150 см ва оғирлиги 600-1000 г га етади. Катталиги ва танасининг шакли бўйича кўпроқ сорга ўхшайди. Боши кичик, тумшуги унча катта эмас, тумшуги атрофида каттик кайилган патлари бор. Катта қушлар кузлари сарик, ёшларини тўқ булади. Қанотлари ва думи кенг ва анча узун, унинг учи думалоқ шаклида озгина кайилган. Танасининг усти қисми қизғиш, тўқ кулранг, қорамтир ёки қўнғир, остки қисми оч. Бутун танаси ва қанотлари бўйлаб кўндаланг ўтган йўллар аниқ кўзга ташланади. Думи ва қанотларининг учида энли қорамтир йўл бўлади, думининг остки томонида иккита кўндаланг тўқ йўли бор, қанотларининг эгиладиган қисмида катта тўқ доғи мавжуд.

Тарқалиши. Европанинг урмон ва урмон-даштлари, Ғарбий Сибирда, Олтойда уялайди, шимолий-шарқий Қозоғистонда ҳам уялаши мумкин. Африка ва Жанубий Осиёда қишлайди. Ўзбекистонда фақат учиб ўтиш даврида учрайди.

Яшаш тарзи. Баргли ва аралаш ўрмонларда уялайди. Уялайдиган жойларга апрель оҳири-май бошларида учиб келади. Одатда узи уя қуради, баъзан қарға ва сор эски уясини эгаллашади. Уясини баланд дарахтларга жойлашади. Май оҳирида-июнь бошида 1-2 та тухум қўяди, полапонлар июль бошида очиб чиқади. Кузги учиб ўтиши август-сентябрь ойларида бўлади. Асосан асалари, қовоғари, қизил ари, сариқ арилар ва уларнинг қуртлари билан озикланади. Ҳашаротларнинг инларини ерда, дарахт ва буталарнинг шохларида излаб топади, кейин уни оёғи билан очиб ташлайди. Арилар кам бўлса бошқа йирик ҳашаротлар (қўнгизлар, чигирткалар), шунингдек қурбақа, калтакесак, кичик қуш ва кемирувчиларни билан озиқланади.

Сони. Табиатдан камёб тур. Нурота тоғ тизмасида ва Жанубий-шарқий Қизилқумда учиб ўтиш даврида жуда кам сонда учрайди.

Ҳолати. CITES II-Иловасига киритилган.