10-Мавзу: Ўрмон-дашт зонасининг тупроқлари Режа

10-Мавзу: Ўрмон-дашт зонасининг тупроқлари
Режа:

1. 
   Ўрмон-дашт зонасининг тупроқлари ҳақида умумий маълумот
   
2. 
   Тупроқ пайдо бўлиш шароитлари
   
3. 
   Ўрмон сур тус тупроқларининг таърифи
   
4. 
   Ўрмон кўнғир тупроқлари
   

Ўрмон-дашт зонасининг тупроқлари ҳақида умумий маълумот
Ўрмон-дашт зонаси шимолда подзоллашган, чимли подзол тупроқли ўрмон зонаси билан жанубда қopa тупроқли дашт зонаси орасида жойлашган. МДҲда ўрмон-дашт зонаси ғарбда МДҲ чегарасидан бошланиб, шарқда Енисей дарёсигача яҳлит полоса шаклида тарқалган. Енисей дарёсидан шарқда эса ўрмон-дашт тоғ оралиғидаги водийларда алоҳида-алоҳида «ороллар» шаклида тарқалган. Булардан энг характерлилари Крас­ноярск, Канск ва Иркутск ўрмон даштларидир. Забайкальедаги Чита области, Зея дарёси соҳилида ҳам учрайди.
Ўрмон-дашт зонасининг майдони 1193 минг км² ёки МДҲ ҳудудининг 5,2%га яқинини ташкил этади.


Тупроқ пайдо бўлиш шароитлари
Ўрмон-дашт ғарбдан шарққа томон анча масофага чўзилганлиги учун табиий шароитлари ҳам хилма-хилдир.
Рельефи ҳам турли-тумандир. Бу зонанинг Россия текислиги қисми эрозион шаклли тулқинсимон текисликлардан, Ғарбий Сибирь эса дарё тури билан кесилган пасттекисликлардан, шарқи тулқинсимон рельеф шаклларидан иборатдир.
Тупроқ яратувчи жинслар лёсс ва лёссимон созлардан, йирик дарёлар кесиб ўтган жойларда эса қумли ётқизиқлардан иборат, Тупроқ пайдо қилувчи она жинслар деярли ҳамма жойда карбонатларга бойдир.
Ўрмон сур тус тупроқлари подзол тупроқлари зонасига нисбатан мўьтадил иқлим шароитида вужудга келган. Ёғингарчиликнипг нисбатан озлиги ва беқарорлиги, ёзги гармселлар, иссиқ даврнинг қуруқ бўлиши, ўрмон сур тус тупроқларининг ҳосил бўлишида муҳим роль ўйнайди.
Бу зона кенгбаргли ўрмонлар ва ўт ўсимликлари билан қопланган бўлиб, ҳозирда инсон фаолияти таъсирида ўзгармоқда. МДҲнинг Европа қисмида асосан жўка, дуб, шумтол, Ғарбий Сибирда оқ қайин ва тоғ тераги ўрмонларидан, ундан шарқда эса ўт ўсимликларга бой бўлган тилоғочзорлардан (листвен­ница) иборат. Даштли ялангликларда чалов, бетага, чўл сулиси, оқ сухта (тимофеевка) ва бошқа ўт ўсимликлари кенг тарқалган. Кенг баргли ўрмонларнинг хазонрезгидан иборат органик қолдиғи йилига гектар бошига 70—90 ц ни ташкил қилади, хазоннинг таркибида Са (йилига 70—100 кг) кўпдир.