X. U. Aliyev Darslikda umumiy patofiziologiya, tipik patologik jarayonlar asoslari va

diametri kengayib ketadi. Neyroparalitik arteriya giperemiyasiga
Klod Bernar tajribasi misol bo'la oladi: quyonning simpatik
tuguni olib tashlanganda, qulog'idagi tomirlar kuchli kengayadi.
Arterial giperemiyaning gumoral mexanizmi asosida tomirlami
kengaytiruvchi biologik faol moddalarning (adenozin, prosta­
glandinlar A, E, kininlar) miqdorining oshishi yoki arteriola va
60

---

prekapillarlar devorining bu moddalarga sezgirligi oshib ketishi
(xususan, hujayra tashqarisidagi kaliy ioni oshib ketganda) yotadi.
Agar arterial giperemiya a’zo yoki to'qima bilan bog'liq bo'l-
may patogen ta’sirot natijasida rivojlansa, uni 
patologik
deyiladi.
Bunday giperemiyaga gipertenziya krizidagi bosh miya tomirlari
giperemiyasi (feoxromositoma kasalligida) hamda ko'pgina neyro­
paralitik mexanizmga ega bo'lgan arteriya giperemiyalari misol bo'la
oladi (arteriya bosimi birdaniga ko'tarilib ketganda).
Bulaming hammasi qon tomirlaming yorilishiga, qon quyi-
lishlarga, mikrosirkulatsiya buzilishlariga va transkapillar alma­
shinuv buzilishiga olib kelishi mumkin.
Arterial giperemiyaning ko'rinishlari. Barcha arterial gipere-
miyalarda quyidagi belgilar kuzatiladi:
1. Mayda arteriyalaming, arteriolalaming kengayishi natijasida
ko'zga ko'ringan arteriya tomirlar sonining oshishi.
2. A’zo yoki to'qimaning qizarishi. Buning asosida arteriya
qonining ko'p kelishi, arteriola va prekapillarlar kengayishi, fao­
liyat ko'rsatayotgan kapillarlar sonining oshishi, vena qonining
arterializasiyasi (vena qonida oksigemoglobin miqdori oshishi)
yotadi.
3. Mayda tomirlar pulsatsiyasi — zarbi. Bu qon keltiruvchi