X. U. Aliyev Darslikda umumiy patofiziologiya, tipik patologik jarayonlar asoslari va

Distrofiyalar.
Hujayralarda modda almashinuvi va shunga bog'liq 
plastik jarayonlarning buzilishi ham da struktur o'zgarishlar oqiba-
56

---

tida hujayra hayot-faoliyatining izdan chiqishiga 
distrofiya
deyiladi. 
Anomal m oddalar (m asalan, lipopolisaxarid kompleks — amiloid) 
sintezi, ayrim birikm alam ing boshqa m oddaga (masalan, karbon- 
suvlarning oqsilga, yog'larga) transform atsiyasi, dekom pozitsiya, 
y a ’ni h u ja y ra la rn in g o rg an ik va a n o rg a n ik m o d d a la r b ila n
infiltratsiyasi (m asalan, aterosklerozda arteriyalar devoriga xole­
sterin to'planishi) distrofiyaning asosiy m exanizm lari hisoblanadi.
Displaziyalar
— hujayraning rivojlanish jarayonini izdan c h i­
qishi tu fay li s o d ir b o 'la d ig a n tu r g 'u n s tru k tu r o 'z g a ris h la r 
oqibatida hujayra faoliyatining buzilishi.
Displaziya, asosan hujayra genomi buzilishining oqibatidir. Shu 
sababli, undagi o'zgarishlar boshqa distrofiyalardan farqli tu rg 'u n
va tiklanm as bo'ladi. Hujayralarning voyaga yeta olmasligi, uning 
asosida esa genetik dasturning buzilishi displaziya m exanizm ini 
tashkil etadi. Hujayra shakli va o'lcham i yadro va boshqa organel­
lalar, xrom osom alar tuzilishida ro 'y bergan o 'zg arish lar displa- 
ziyaning stru k tu r belgilari hisoblanadi. Bunda hujayralar k atta- 
lashadi, h a r xil shaklga kiradi, organellalar diskoordinatsiyasi 
ham da ularda distrofik o'zgarishlar kuzatiladi. Bu xil hujayralarga 
m egaloblastlar, o 'ro q sim o n eritrositlar, yirik neyronlar kiradi.
A g a r p a to g e n o m il t a ’s ir id a h u ja y r a o r g a n e lla l a r i 
k oordinatsiyasi (m uvofiqlashuvi) o 'zg a rsa, uning gom eostazi 
buziladi va hujayra halok bo'ladi — nekrozga uchraydi.