X. O. Eshchanov kimyo qo’llanma

I A guruhchadagi H, Li, Na, K, Cs, Rb larning valentliki 1ga teng.

Boshqa ko’pchilik elementlar valentliklari o’zgaruvchan. Masalan: mis I, II, III valentli, Fe II, III, VI valentli. Oltingugurt II, IV, VI valentli. Kimyoviy formulalarni yozish uchun quyidagi funksional guruhlardan foydalanish juda qulay hisoblanadi.

I valentli guruhlar II valentli guruhlar III valentli guruhlar

-H gidrid =O oksid N nitrid

-F ftorid =S sulfid P fosfid

-Cl xlorid =SO₃ sulfit PO₄ fosfat

-Br bromid =SO₄ sulfat AsO₄ arsenat

-J yodid =S₂O₃ tiosulfat BO₃ borat

-CN sianid =WO4 volframat AlO₃ ortoalyuminat

-SCN rodanid =SiO₃ silikat

-N₃ azid =CrO₄ xromat

-NO₂ nitrit =Cr₂O₇ dixromat IV valentli guruhlar

-NO₃ nitrat =MnO₄ manganat Si silitsid

-ClO gipoxlorit =SnO₃ stannat SiO₄ ortasilikat

-ClO₂ xlorit =CO₃ karbonat PbO₄ ortaplyumbbat

-ClO₃ xlorat =ZnO₂ sinkat P₂O₇ pirofosfat

-ClO₄ perxlorat =HPO₃ fosfit

-MnO₄ permanganat =HPO₄ gidrofosfat

-PO₃ metafosfat =S₂O₇ pirosulfat

-H₂PO₂ gipofosfit =SeO₃ selenit

-BO₂ metaborat = C₂ atsetelinid

-AlO₂ metaalyuminat

-NH₂ amin

-HS gidrosulfid

-HSO₃ gidrosulfit

-HSO₄ gidrosulfat

-HCO₃ gidrokarbonat

-OH gidroksid

Natriy sulfat -----Na₂SO₄, mis (II) nitrat-----Cu(NO₃)₂, alyuminiy gidroksid------Al(OH)₃

Kimyoviy formulada o’zgaruvchan element valentligi rim raqami bilan element belgisidan keyin yoziladi.

Oltingugurt (VI) oksidi ---SO₃ Temir (III) sulfat—Fe₂(SO₄)₃ Mis (I) oksid –Cu₂O

Uglerod (IV) sulfid ----- CS₂ Marganes(VII) oksid –Mn₂O₇ Azot (IV) oksid –NO₂

Kimyoviy birikmalarning tuzilish (struktur) formulalarini tuzishda birikma tarkibidagi element-larni valentligiga e’tibor qaratiladi.

Mis(II) sulfat-, mis(II) gidroksid-, rux nitrat-, natriy fosfat-, kaliy manganat-,

Kumush (I) sulfid-, temir (II) sulfat-, kaliy karonat-, kalsiy karbonat-, kalsiy gidrokarbonat-

litiy fosfat-, surma (III) bromid-,

Uglerod (IV) oksid-CO₂ Sulfat kislota- H₂SO₄


Ammoniy dixromat-(NH₄)₂Cr₂O₇

Ammoniy dixromat birikmasida xrom 6 valentli, azot 4 valentli, vodorod 1 valentli, kislorodlar 2 valentli. Tuzilish formuladagi bitta chiziq δ-(sigma) bog’, qo’shbog’ning biri π-(pi) bog’, biri esa δ-(sigma) bog’ bo’ladi. Uch bog’da ikkitasi π-(pi) bog’, bittasi δ-(sigma) bog’ bo’ladi.

Bitta kimyoviy bog’da 2 ta valent elektron mavjud bo’ladi. Birikma strukturasidagi bog’larda elektronlar nuqtalar bilan ifodalanadi.

Kimyoviy birikmalaning tuzilish formulalarini yozishda quyidagi funksional guruhlarni tuzilish formularidan foydalanish mumkin.