X. O. Eshchanov kimyo qo’llanma

IV. Moddaning xossalari. Molekulyar va nomolekulyar tuzilishli moddalar. Sof modda va aralashmalar.

Moddaning 2 xil fizik va kimyoviy xossalari mavjud. Fizik xossasiga moddaning agregat holati, suyuqlanish va qaynash temperaturalari, rangi, hidi, tami, eruvchanligi, zichligi, plastikligi, elektr va issiqlik o’tkazuvchanligi kiradi.

Kimyoviy xossasiga moddaning turg’unligi, reaksion qobilyati kiradi.

Moddalarning asosan 4 xil agregat holati mavjud bo’lib, bular gaz, suyuq, qattiq va plazma holatlardir.

Modda fizik xossalaridan yana biri sublimatsiyalanish xossasidir. Sublimatsiya deb- qattiq moddani qizdirganda suyuqlanmasdan to’g’ridan-to’g’ri gazsimon holatga o’tishiga yoki, gazsimon holatdan to’g’ridan-to’g’ri qattiq holatga o’tishiga aytiladi.

Sublimatsiyalanadigan moddalarga oq fosfor, yod, naftalin, benzoy kislota, quruq muz, ammoniy xlorid kiradi. Sublimatsiyalanuvchi moddalarni shu xossasidan foydalanib boshqa qo’shimchalardan tozalash mumkin.

Qattiq moddalarni shakliga qarab amorf va kristall moddalarga bo’linadi. Amorf moddalar deb- geometrik shaklga ega bo’lmagan moddalarga aytiladi. Misol: ohaktosh, ko’mir, gips, bor, mum, parafin,shisha.

Ma’lum bir geometrik shaklga ega moddalar kristall moddalar deyiladi. Misol: osh tuzi-kub shaklida, alyuminiyli achchiqtosh moddasi – oktaedr shaklida bo’ladi.