Toshkent davlat pedagogika universiteti fizika-matematika fakulteti

Elektron o‘quv qo‘llanma ergonomik talablari
Asosiy ergonomik talablarga quyidagilar kiradi:

1. 
   Elektron o‘quv qo‘llanmasi bilan ishlashda psixologik tabiiylikning ta’minlanishi:
   

• 
  elektron o‘quv qo‘llanmasini yaratishda bilim olishning quyidagi psixik jarayonlariga alohida e’tibor berish kerak: o‘zlashtirish, diqqat, fikrlash, xayol, xotira;
  
• 
  elektron o‘quv qo‘llanmaga o‘quv materialni joylash aniq bir yosh kontentiga va ta’lim oluvchilarni tayyorlash ixtisosligiga yo‘naltirilgan bo‘lishi kerak;
  
• 
  elektron o‘quv qo‘llanma majoziy va mantiqiy fikrlashni rivojlantirishga yo‘naltirilgan bo‘lishi kerak.
  

2. 
   Elektron darslik bilan ishlashning qulayligini ta’minlash (xarakatlanishi mavjudligi va aniqligi, ma’lumotni qabul qilish qulayligi, haddan tashqari kodlash va tushunarsiz qisqartirishlarning yo‘qligi; shrift o‘lchamlari, ranglar, ekrandagi ma’lumotlarning ma’lum qismini ajratib ko‘rsatuvchi usullarning asosli maqsadli bo‘lishi va besabab ko‘payib ketishiga yo‘l qo‘ymaslik kerak):
   

• 
  o‘quv materiali uni dizayni estetik va qulay taqdim etilishiga hamda oson o‘zlashtirilishiga hissa qo‘shishi kerak. Bundan tashqari so‘zlar soni nisbatan cheklangan bo‘lishi kerak, shunda matnli materiallar o‘quvchini zeriktirib qo‘ymaydi;
  
• 
  matn shriftini ergonomik ko‘rsatkichlarga bo‘lgan talablarni hisobga olgan holda tanlash kerak. Shriftning turi, o‘lchamlari elektron o‘quv qo‘llanmada keltirilgan ma’lumotlarning o‘zlashtirilishiga katta ta’sir ko‘rsatadi. Elektron o‘quv qo‘llanma sahifalarida bir-biridan keskin farq qiladigan, qarama-qarshi shriftlarning minimal soni bo‘lishi kerak. Sahifaning asosiy matni bilan tanishish uchun sans-serif shriftlardan foydalanish tavsiya etiladi (Arial ...). Kerak bo‘lganda, bitta bo‘shliq va dekorativ shriftlardan ham foydalanish mumkin. Barcha belgilar kodlashlari harflarni kodlash standartlariga javob berishi kerak.
  
• 
  Elektron o‘quv qo‘llanmadagi ranglar ma’lumotni yaxshi va tiniq idrok etishda va estetik jihatdan mos va oson hazm bo‘ladigan materialni taqdim etishga yordam beradi. To‘q rangli fonda yengil matndan foydalanishga, agar u aniq ko‘rinadigan bo‘lsa, matnning barcha qismini qalin qilib qo‘yish orqali erishish mumkin. Asosan matnli ma’lumotlarga ega sahifalar och fonga ega bo‘lishi kerak. Qora fonga hech qanday holatda ruxsat berilmaydi. Shrift rangini qora yoki quyuq ko‘k rangda tayyorlash tavsiya etiladi. Qizil shrift faqat ba’zi sarlavhalar uchun tavsiya qilinadi va ma’lumotlarni o‘ta muhim ekanligini ta’kidlaydi.
  
• 
  elektron o‘quv qo‘llanma maqsadlari va vazifalari bilan bevosita bog‘liq bo‘lgan asosiy tarkib diqqat markazida bo‘lishi kerak. Fon tarkibi minimal e’tiborni jalb qilishi kerak. Asosiy tarkibdagi paragraflar hajmi haddan ziyod katta bo‘lmasligi kerak, bu o‘quv materialini vizual idrok qilishni osonlashtiradi.
  
• 
  elektron o‘quv qo‘llanmadagi jadval yordamchi qiymatga ega bo‘lishi, o‘quv materialini tizimli ko‘rinishda oson o‘zlashtirishga yordam berishi, shu bilan birga o‘qishga halaqit bermasligi kerak. Milliy va madaniy xususiyatlarga tegishli diniy, siyosiy va boshqa materiallarda rasmlarga alohida e’tibor qaratish kerak. Audioli, videoli materiallar, talabaning iltimosiga binoan asosiy tarkib kontekstida ulanishi mumkin.
  
• 
  Boshqarish vositalari aniq, bir ma’noli va sodda bo‘lishi kerak, aks holda o‘quvchining e’tiborini asosiy o‘quv materialidan chalg‘itib qo‘yishi mumkin.
  

• ochiq muhitda nashr etilgan elektron o‘quv qo‘llanmada grafik ob’ektlar va audio-videomateriallar soni va hajmi minimal holatda bo‘lishi kerak, chunki ular kompyuterning xotirasida juda ko‘p joy egallaydi va ulardan foydalanganda kritik parametr tarmoqdagi kompyuterlar o‘rtasidagi aloqa kanalining tezligi ortadi.
• elektron o‘quv qo‘llanmada aniq ijro etish tezligini talab qiladigan har qanday animatsiya kompyuter standartlariga bog‘liq bo‘lmasligi kerak.
• elektron o‘quv qo‘llanmada rang qiymatlari doimiy bo‘lishi kerak. Elektron o‘quv qo‘llanmani ishlab chiqishda jadvalda keltirilgan ranglar assotsiatsiyasini hisobga olish kerak.
Ergonomik talablar matnni maqsadli tashkil etishni erkin tanlashga, o‘quv materialini mustaqil tuzishga imkon beradi, unga vizual jozibadorlik beradi, tushunarli bo‘lishini ta’minlaydi. O‘quv materialini loyihalashda ergonomik qoidalardan foydalanish o‘quvchiga ongli va ongsiz ravishda ta’sir qilish, jarayonlarning samaradorligini oshirish, aqliy mehnat layoqatini yanada oshirish imkonini beradi.