|
Xarakatlanishi tizimiga talablar. Yaratilgan elektron o‘quv qo‘llanmalari o‘quvchiga interfaol tartibda ishlash imkoniyatini berish bilan birga elektron o‘quv nashri tuzilmasi orqali xarakatlanishi qulayligi va soddaligi asosida tez va samarali ishlash sharoitini ta’minlashi kerak.
Xarakatlanishi deganda bir mavzudan ikkinchisiga tezda o‘tish, kerakli yordam olish, sharh berish, rasmni ko‘rish (shu jumladan, videolar, interfaol animatsiyalar, virtual modellar), kerakli ma’lumotlarni tezda topish, Internetga kirish, o‘qituvchi-maslahatchi bilan elektron pochta xabarlarini almashish imkoniyati tushuniladi. Mualliflarga har qanday kurs o‘quv materialini xarakatlanishi qilishda quyidagi umumiy qabul qilingan usullardan foydalanish tavsiya etiladi:
material sahifasiga qarab kirish - bu darsliklardan an’anaviy foydalanishga eng yaqin bo‘lgan usul bo‘lib har qanday tartib bo‘yicha ma’lumot olish uchun ishlatiladi, barcha materiallarni taqdim etishda tizimlilik muhim ahamiyatga ega;
materialning biror bo‘limi, mavzusi va subtopiklariga kirish uchun kursning mantig‘ini tushunish o‘ta muhimdir, bunda ko‘pincha ma’lumotlarga kirishda va kataloglardan foydalaniladi;
kalit so‘z, ibora, satr bo‘yicha izlash bo‘lim va mavzular ichida aynan kerakli ma’lumotni, tushunchalarni topishga imkon beradi, bu hatto ushbu fan bo‘yicha ma’lumotlar mantig‘ini bilmasdan turib ham amalga oshirilishi mumkin;
"issiq" so‘zlar va tegishli mavzular bo‘yicha matnlarni yo‘naltirish qobiliyati ham xarakatlanishilarning faol qo‘llanuvchi turi sanaladi, bunda foydalanuvchi matn o‘qilayotganda tanlangan tushunchalarning ma’nosini bilib olishi, taqdimot bilan bog‘liq bo‘lgan boshqa mavzularning qaysidir bir qismiga yoki matn oxirida mantiqan davom etadigan mavzulardan biriga o‘tishi va yana qaytishi mumkin;
o‘quv tizimidagi multimedia elementlari zarur ma’lumotlarni topishni osonlashtiradi, chunki inson xotirasida mavhum tushunchalar bilan emas, balki vizual va ovozli tasvirlar bilan ishlash qulayroq hisoblanadi.
Tashkil etilishi materialiga ko‘ra media elementlar jadvallar, grafikalar, diagrammalar, chizmalar, kartografik rasmlar, animatsiya, ovozli va musiqiy qismlar, fotosuratlar, kino va video materiallar, interfaol elementlardan iborat bo‘lishi mumkin.
Hozirgi kunda Oliy o‘quv yurtlarida masofaviy ta’lim «Ochiq dars» (open education), «ma’lum bir masofadan» (distance education), «elektron ta’lim» (correspondence education), «uzluksiz ta’lim», (continuing education, prolonged), «tanlov asosisidagi fanlar» (non-conventional education), «uydan chiqmagan holda ta’lim olish» (out-of-school systems), «mustaqil ta’lim» (self study), «individual ta’lim» (individualized education, private study) va elektron ta’lim o‘rtasidagi farq mavjud.[40]
Shulardan hozirgi kunda qo‘llanilayotganlar: konsultativ ta’lim, uydan chiqmagan holda ta’lim olish, maktabdan tashqari tizimlar, o‘z-o‘zini tarbiyalash, o‘zini o‘zi o‘qitish, individual ta’lim (individuallashtirish, xususiylashtirish).[98] Amaliyotda «masofaviy o‘qitish» tushunchasi bir nechta taniqli shakllarni birlashtirish uchun ishlatiladi: to‘g‘ridan-to‘g‘ri masofadan turib o‘qitish (shu jumladan asosiy va qo‘shimcha dasturlarda o‘qitish); o‘qitishning turli xil aralash shakllari texnologiyalari (masofadan turib o‘qitish, sirtqi o‘qish, elektron ta’lim, aralash ta’lim(blended learning texnologiyasi)).[67]
Agar «masofaviy o‘qitish»da pedagogikaga ma’lum bo‘lgan barcha ta’lim texnologiyalari qo‘llanilsa, «masofaviy ta’lim» uchun axborot va texnik vositalar ko‘rinishida ma’lum afzalliklar mavjud bo‘lib oliy ta’limda kunduzgi ta’limdan farqli o‘laroq, sirtqi ta’lim va ishlab chiqarish faoliyatining uyg‘unligini, uzluksiz ta’limda talabalar sonining sezilarli darajada ortishi, mustaqil ishlarning salmoqli qismini va dars soatlarining kamroq miqdorini ta’minlaydi.
I.G. Shamsutdinova shuningdek xorijiy va rus oliy ta’lim tizimlarida sirtqi ta’limning rivojlanish dinamikasi va mantig‘iga asoslanib, biz uning asosiy bosqichlarini aniqladik:
1-bosqich - 1840 yilgacha (shakllantirish; o‘quv materiallarini pochta orqali yuborish, qayta aloqaning yo‘qligi);
2-bosqich - 1840 - 1959 yil (sirtqi ta’limning erta shakli, «sirtqi ta’lim» paydo bo‘ldi, talabalar rahbarligi, sirtqi universitetlar paydo bo‘ldi, radio orqali ta’lim dasturlari namoyish etilmoqda);
3 bosqich - 1960 - 1969 (sirtqi va kunduzgi ta’lim shakllarining uyg‘unligi, ta’lim dasturlarining televizion efirda uzatilishi, rotasion tartibda ishlab chiqarish bilan ishlash xonalarida o‘qish va elektron oliy ta’lim tizimining barchaga ochiq bo‘lgan tizimga o‘tkazilishi) jadal o‘sishi;
4 bosqich - 1970 - 1989 yillar (sirtqi universitetlar sonining jadal o‘sishi, masofaviy universitetlarning paydo bo‘lishi, masofaviy ta’limni tushunish, pedagogik modellarning nazariy asoslari yaratildi; masofaviy o‘qitish ijtimoiy funksiyaga ega - o‘qishni xohlaganlarga ta’lim xizmatlarini taqdim etish, masofaviy o‘qitish universitetlarini yaratishda hukumatning asosiy o‘rni);
5 bosqich - 1990 yildan hozirgi kungacha (ish bo‘yicha treninglar, yangi axborot tizimlarini ishlab chiqish va virtual ta’limni jadal rivojlantirish, Internet texnologiyalarini va onlayn ta’limni joriy etish, interfaol universitet yaratish g‘oyasini ilgari surish). [60]
Oliy ta’limda masofaviy ta’limning shakllanishi va rivojlanishi uning texnologik ta’minoti vositalaridan ko‘proq foydalanish va izlanishlar bilan birga olib borildi.
Jamiyatning barcha sohalaridagi kelajakdagi taraqqiyot raqamli texnologiyalarni rivojlantirish bilan bevosita bog‘liqdir. Raqamli texnologiyalarning imkoniyatlari haqiqatan ham cheksizdir. Axborot texnologiyalari raqamli texnologiyalarning tarmoqlaridan biridir. Ularning ishlash tezligi va ko‘p qirraliligi ularni nihoyatda mashhur qiladi. Biznes va sanoat ishlab chiqarish sohasida, oddiy odamlarning kundalik ehtiyojlarida, ta’lim tizimlarida hamma joyda eng so‘nggi texnologik yutuqlardan foydalaniladi. Yer yuzida kunlik extiyojlaridan kelib chiqqan holda har qanday uyda raqamli qurilmalar soni doimiy ravishda o‘sib bormoqda. Shaxsiy kompyuterlar, smartfonlar, maishiy elektron qurilmalar bularning barchasi jamiyatning kundalik hayotining bir qismidir. Olimlarning tadqiqotlari va hayot amaliyoti shuni ko‘rsatadiki, yangi texnologiyalar paydo bo‘lishi va ulardan keng foydalanish tobora o‘sib borayotgan sur’atlarda rivojlanib bormoqda. [15]
Do'stlaringiz bilan baham: |
