34
to'lovsiz bekor qilish haqidagi "Ozodlik to'g'risidagi proklamatsiya"ni chiqardi.
Linkoln proklamatsiyaga imzo chekar ekan: "Vaqti kelib mening nomim tarixga
yoziladigan bo'lsa, faqat shu ishim uchun yoziladi, chunki men butun qalbimni
shu ishga bag’ishlaganman",- degan. Ayni bir vaqtda negrlarni armiya safiga jalb
etish haqida e'lon ham chiqdi. AQSh hukumatining bu chora -- tadbirlari buyuk
tarixiy ahamiyatga ega edi. Gomstedlar haqida va qulchilikni bekor qilish
haqida Linkoln chiqargan qonunlar xaqli ravishda, uni XIX asrning ilg'or
burjua-demokralik arboblari safiga qo'shdi.Mazkur tadbirlardan so'ng ommaviy
ravishda 100 minglab aholi armiya safiga kira boshladi. Urush davomida 200
mingga yaqin negr Shimol qo'shini tarkibida qatnashdi. Tezda Shimol
armiyasining soni 1,5 mln. kishidan oshib ketdi. Qulchilikni bekor qilish haqidagi
va Gomsled haqidagi qonunlarni qabul qilinishi Shimol uchun muhim harbiy-
strategik ahamiyatga ega bo'lgan inqilobiy tadbirlar edi.Xalq ommasining
inqilobiy ko'tarilishi Linkoln hukumatining inqilobiy urush olib borish siyosati va
chora-tadbirlari urush harakatlarini borishini butunlay Shimol foydasiga o'zgartirib
yubordi. Shu bilan bir vaqtda Janubning xalqaro ahvoli yomonlashdi, uning
Angliya va Fransiyadan yordam olish umidi chippakka chiqdi. Angliya
o'zining neytralligini e'lon qilishga qaramasdan konfederasiyaga nisbatan Linkoln
hukumati e'lon qilgan blokada siyosatini buzishdan nariga o’tmadi. Fransiya
hukumati esa AQShdagi fuqarolar urushidan foydalanib, Fransiya hukumronligi
ostida "Lotin imperiya"sini tuzish maqsadida 1861-1863 yillarda Meksikaga
interventsiya uyushtirdi, xolos. Biroq konfederatsiya kutganidek Angliya va
Fransiya Shimolga qarshi urushda unga ittifoqchilik qilmadi. Shimolga qarshi
Angliya va Fransiyaning urushga kirmaganligiga Rossiya imperiyasining AQSh
hukumatiga bo'lgan iliq munosabati ham sabab bo'ldi.1863 yil Polsha masalasida
Fransiya va Angliyaning Rossiyaga qarshi urush xavfi paydo bo'lgach, Rossiya
g'arbiy Yevropa davlatlariga qarshi turadigan muvozanat kuch sifatida AQSh
birligini saqlab qolinishidan manfaatdor edi. O'z navbatida, AQSh hukumati ham
Rossiya uchun juda tahqirli va og'ir bo'lgan 1856 yildagi Parij sulhini qayta ko'rib
chiqishda Rossiya tomonida bo' lish majburiyatini olgan edi.AQShda fuqarolar
urushining ikkinchi bosqichi 1863-1865 yillar davomida bo'lib o'tdi. 1863 yilning
yozidan urush harakatlarining borishida tub burilish yuz berdi. 1-3 iyulda
Gettisberg ostonasidagi janglardan so'ng, konfederasiya qo'shini mag'lubiyatga
uchrab chekina boshladi. Shimolning general Grant qo'mondonligidagi qo'shini 4-
iyul kuni konfederasiyaning Missisipidagi bosh istehkomi Viksbergni egalladi.
1864 yil general Grantning umumiy qo'mondonligidagi Shimol qo'shini
konfederasiya armiyasini butunlay tor-mor etishga kirishdi. May oyida general
Sherman qo'mondonligidagi Shimol qo'shini Jorjiya orqali "Dengizga reyd" deb
atalgan mashhur yurishni boshlab, sentyabrda Atlantani egalladi. 1864 yil
oxirida general Sherman qo'shini Savannani olib, Grant qo'mondonligidagi
qo'shinlar bilan qo'shilish uchun harakat qildi. Konfederasiya qo'shini halokatli
ahvolga tushib qoldi. 1865 yil 3 aprelda general Grant qo'shini Richmondni
egalladi. General Li qo'mondonligidagi konfederatsiya qo'shinlari Appomattoks
yaqinida qo'rshovga olinib, 1865 yil 9 aprel kuni taslim bo'ldi. Shundan s o'ng
konfederatsiya qo'shinining qolgan qismlari ham birin-ketin taslim bo'lib, urush
harakatlari tugadi.
Do'stlaringiz bilan baham: