O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi saida kasimxodjayeva

V. Salmanovning kamer asarlari
.
Intellektuallashtirilgan lirik harakatni 
ifodolashga intilish ko‘p holatlarda kompozitorlar tomonidan dodekafon, serial va 
boshqa texnikalarni ishlatishga olib kelardi.

---

51 
Seriyali kamer asarlarni, ya’ni torli orkestr va fortepiano uchun sonatani (1960), 
Uchinchi, To‘rtinchi, Beshinchi va Oltinchi kvartetlarni (1961, 1963, 1968, 1971) 60-
yillarda V. Salmanov yozgan edi. 
V. Salmanov uchun seriyalik cheklangan edi, chunki u muallifning musiqa 
elementlarini jamlashga bo‘lgan intilishi bilan mos tushar edi. Ammo u ham 
intonatsiyadagi bir xillikdan ayniqsa birinchi kvartetlarda voz kecha olmadi.
Kompozitor uchun Oltinchi kvartetda rusmelosini va seriyali texnikani 
birlashtirish ancha sermahsul bo‘ldi.
E. Denisovning kamer asarlari
.
60-yillarda E. Denisov Yangi Vena maktabi 
kompozitorlari tomonidan yaratilgan texnikaning eng sodiq tarafdori bo‘lgan. U o‘n 
yil davomida asosan kamer asarlarini yozish bilan shug‘ullangan. Ularning ichida 
Ikkinchi torli kvartet (1961), torli trio (1969), klarnet, trombon, violonchel va 
fortepiano uchun “DSCH” (1969), soprano, uchta o‘quvchi va o‘n bitta asbob uchun 
“Inklar quyoshi” (1964) bor edi. V. Salmanovning ijodidagidek E. Denisovdagi 
seriyali texnika tematik elementlarni jamlashga va intonatsiyalarni saralab, yaxlitlikni 
intonatsion birlashtirishga intilish bilan mos tushgan edi.
Bunday xususiyat E. Denisovning tonal musiqasida, masalan, ikkita torli va 
zarbli sozli orkestrlar uchun yozilgan simfoniyasida namoyon bo‘lgan (1962). 
Ko‘p kompozitorlardan farqli ularoq E. Denisov uchun mazkur texnika turining 
tovush xarakteri juda cheklangan ekanligini qayd qilish lozim. U ish jarayonida 
musiqachining nozik didli uslubiga, o‘ziga xos intonatsion va polifonistlarnikidek 
konstruktiv tuzilishga intilish bilan mos tushgan edi. E. Denisovning seriyali asarlari 
uning ijodidagi go‘zallik effektini kuchaytirdi va o‘quv san’atga aylangan oliy 
nuqtani qayd qildi.
Ana shu yangi bosqichda, boshqa uslubiy sharoitlarda asrlar chegarasida rus 
madaniyatiga xos bo‘lgan jihatlar rivojlangan edi.
Ko‘pchilik uchun seriyali musiqa yordamida aks ettirilgan his-hayajonlar, 
shuningdek, melodik fantaziyani cheklab qo‘ygan ratsionalizm boshqa 
kompozitorlarni turli texnikalarni birlashtirish yo‘llarini izlashga undagan edi.

---

52 
Oldingi boblarda gap borgan A. Babadjanyanning “Fortepiano uchun oltita 
ko‘rinish”, A. Pirumovning Uchinchi va to‘rtinchi kvarteti, K. Xachaturyanning 
kvarteti va juda ko‘p boshqa asarlar yangilanish maqsadiga erishishdagi qiyinchiliklar 
va bunyodkorlik ko‘rinishlarini aks ettirgan edi.