O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi saida kasimxodjayeva

partituraning 27 ta beti davomida qaytarilib kelayotgan “ha” replikasi bilan 
tasdiqlaydi). Shu bilan birga, kompozitor maxsus maqsad qo‘yilmagan holda 
minimalizmga duch keladi. Unda musiqa davriga xos bo‘lgan yangi qarash ko‘p 
holatda oddiy melodik-ritmik aytishni ko‘p marta qaytarish orqali ifoda etilgan. 
Yerevandagi A. Spendiarov nomli teatrda, Galleda (Xalqaro gendel festivalining 
ochilishida) sahnalashtirilgan “Olovli xalqa” asarining janri opera doirasidan chiqib 
ketadi. Unda opera, balet, oratoriya belgilari birlashib ketgan.
V. Rubinning “Iyulning yakshanba kuni”.
 
1942-yilda Sevastopolni himoya 
qilgan jangchilar haqida hikoya qilib beruvchi V. Rubinning “Iyulning yakshanba 
kuni” (1970) asari boshqa turdagi opera-oratoriya deb hisoblanadi. Mazkur opera bir 
tomondan, hujjatlashtirilgan asar (unda qurbon bo‘lgan jangchilarning xatlari, 
hujjatlari ishlatiladi), ikkinchi tomondan, unda ramz, mantiqiy umumlashtirish holati 
qayd etilgan. Opera qahramonlari vaqt dorasidan chiqib ketgan epik obrazlardir. Ular 
keng ma’noda Ona, Ayol, Kelin obrazlaridan iborat (ijro etilayotgan partiyalar 
asosini folklor matnlari va janrlari tashkil qiladi). V. Rubinning operasida turli vaqt 
qatlamlarini birlashtirish tamoyili daramaturgiya asosini tashkil qiladi. Bu yerda 
voqealar birdan uchta xronologik yo‘nalishda – hozirgi, o‘tgan vaqtda va vaqt 
doirasidan tashqarida rivojlanadi. 
Opera uchun barcha sath, shu jumladan janr-intonatsion va leksik sathlardagi 
o‘ziga xos kontrastli “qatlamlar polifoniyasi” xosdir (199, 
81)
.
An’analarning rivojlanishi, yangi mavzularning kiritilishi, janr izlanishlar o‘ziga 
xos jihatlari bilan balet janrida namoyon bo‘lgan edi. Xususan bu holat lirik-
komediya sohasida paydo bo‘lgan ikki asar, ya’ni M. Zarinning “Muqaddas 
Mavrikiyning ajoyibotlari” (1965) va A. Petrovning “Dunyo yaratilishi” (1968-1970) 
kabi ijodiy namunalari bilan taqdim etilgan edi.

---

63