O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi saida kasimxodjayeva

Savollar: 
1.
Mono-opera deganda nimani tushunasiz? 
2.
Mono-operaga misollar keltiring. 
3.
Opera-duet deganda nimani tushunasiz? 
4.
Opera-duetga misollar keltiring? 
5.
Qo‘shiqlarda yangilik belgilari. 
DMITRIY SHOSTAKOVICHNING OLTMISHINCHI VA YETMISHINCHI 
YILLARDAGI ASARLARI 
Tayanch so‘zlar: 
Vokal to‘plam, fojeaviy konsepsiya, sahnaviylik, musiqiy 
ramz.
“Musiqa tarixida shunday shaxslar o‘tganki, bularning ijod (bastakorlik yoki 
kompozitorlik), ilm (musiqashunoslik) va ijrochi (xonanda, sozanda)lik sohalaridagi 
o‘rni, milliy hamda jahonshumul ma’nolardagi tub mohiyati faqat hayot 
davrlaridagina emas, balki yillar, hatto asrlar o‘tib, muayyan jamiyat yoinki butkul 
insoniyat tomonidan tan olinadi.
Insoniyat tarixi qa’ridan, o‘tgan asrdan e’tiboran mangu o‘ringa muyassar 
bo‘lganlar qatorida, dastlabkilardan biri shubhasiz, D. D. Shostakovichdir”.(280.145) 
XX asrning eng buyuk kompozitorlaridan biri bo‘lgan D. Shostakovichning 
ijodi 60-70-yillarga kelib o‘zining so‘nggi pallasiga kirib keladi. Kompozitor ijodi 
davomida zamonasining tebranishlarini zukkolik bilan sezadi va o‘z ijodi bilan davr 
qo‘yayotgan murakkab masalalarga javob hozirlaydi. Uning ijodida yangi g‘oya va 
e’tiqodlar, davr murakkabligi musiqiy til ila aks etadi. Shu bilan birga, kompozitor 
yangilik ketidan quvmaydi. Yangi garmoniyalar yaratish, murakkab janrlar ixtiro 
etish uning maqsad doirasiga kirmaydi. Ammo kompozitorning yaratgan har bir asari 
musiqa tarixida yangi sahifa ochgan desak, hech bir mubolag‘a bo‘lmaydi. Rus 
musiqasi an’analariga tayangan D. Shostakovich P. Chaykovskiyga xos bo‘lgan 

---

66 
falsafiylikka, M. Musorgskiy singari psixologik-dramatik haqiqatga va sahnaviylikka 
erisha olgan. U o‘z ijodi bilan an’analarning barqarorligini isbotlagan. 
Zamonaviy san’at sohasidagi ma’naviy muhitni did bilan sezayotan D. 
Shostakovichning musiqasi o‘ziga xos dunyoni aks etadi. Kompozitorning kechki 
ijodida dastlab ochiqchasiga publitsistik ma’noga ega bo‘lgan fikr alohida lirik 
mazmun kasb etadi. 
Kvartetlar, A. Blok, M. Svetayevalarning she’rlariga yozilgan vokal tsikllari, 
O‘n beshinchi simfoniya, eng ahamiyatli asari bo‘lmish Alt va fortepiano uchun 
yozilgan sonata orqali kompozitor o‘z ijodiy hayoti va san’atda bosib o‘tgan yo‘lini 
baholaydi.
Ularning aksariyatida uning e’tibori shaxsning, shuningdek o‘zining ichki 
dunyosiga qaratilgan. Barcha asarlarida inson tafakkurining murakab mohiyatini, 
o‘lim va hayot sirlarini tushunishga intilish kuzatiladi. “A. Blokning yettita she’ri” 
to‘plamining mazmuni ana shundan iborat (1967).