O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi saida kasimxodjayeva

“A. Blokning yettita she’ri” to‘plami
.
50-yillarning ikkinchi yarmi va 60-
yillarda, inqilob romantigi A. Blok ijodiga bo‘lgan qiziqishning yangi to‘lqinida 
yuzaga keldi. V. Salmanov, Y. Butsko, B. Tishenkolarning ijodidagi “O‘n ikki” 
poemasi; G. Sviridovning vokal lirikasi bunga misol bo‘la oladi. 
K. Paustovskiy shoir haqida shunday deb yozgan edi: “A. Blokning she’rlarini 
nafaqat she’riyat, balki qandaydir ilohiy kuch uni oliy bir tushunchaga – poeziya, 
musiqa va fikrlar yaxlitligiga aylantiradi” (162, 284
)
.Shoir ijodidagi ayni shu narsa 
musiqachilarni o‘ziga jalb qilar edi. 
D. Shostakovichning so‘nggi o‘n yil hayotida mazkur uchlik ayniqsa yaqin 
bo‘lib qolgan edi. Romanslar tsikli uchun D. Shostakovich allegoriya va ramzlar 
mavjud bo‘lgan yosh A. Blokning she’rlarini tanlab oladi.
Ofeliyaning ramzi (birinchi romans) masalan, Blok uchun muhim bo‘lganidek 
kompozitor uchun ham o‘zining qayg‘uli mazmuni bilan yaqin bo‘lgan. Mazkur 
romansda musiqa D. Shostakovichning boshqa asarlaridagi lirik obrazlarni, uning 
“Gamlet” spektakli va filmi ustida ishlashini eslash sifatida qabul qilinadi. 

---

67 
A. Blokning romanslarida kompozitorning oldingi asararidagi kontrastlarni 
qaytariladi va dramatik epizodlar taqqoslanadi. 
Ammo ilgari uning falsafiy lirikasi bunday soddalikka, qayg‘u – yoruqlikka 
transformatsiya qilinmagan. Soddalikda murakkab o‘xshashliklar mavjud bo‘lmagan. 
Masalan, uning lirik kuzatish mazmuniga ega uchinchi romansida ( “Biz birga edik”) 
kuy tipik romans melodikasiga yaqinlashadi, noziklik va raqs ritmlari unga lirik 
skertso xususiyatini kasb etadi. 
Shuning uchun lirika nafaqat to‘g‘ri ma’noda, balki XX asr san’ati, xususan, 
raqsni ulug‘lash ana’analari bilan birga qabul qilinadi. Boshqa bir misol. To‘rtinchi 
qismdagi passakalya janri (“Shahar uxlamoqda”) “Romeo va Julyetta” baleti 
sahnasini eslatadi. Bir tomondan u qotib qolish holatini, jimjitlikni ifoda etishga 
yordam beradi, boshqa tomondan D. Shostakovich ijodidagi passakalyaning rolini 
eslatadi. Bunday assotsiatsiya qo‘shimcha obrazli qatlamni hosil qiladi. 
Oltinchi qismning nomlanish ma’nosini (“Sirli belgilar”) kompozitor kontrastli 
texnikalar yordamida ochib beradi. Bu yerda o‘n ikki tonli mavzu zamonaviy lad 
tizimining “belgisi” sifatida ifoda etiladi. 
Mazkur “belgilar” zamonaning metaforasi sifatida kompozitorning boshqa 
asarlarida – O‘n ikkinchi kvartetda va O‘n beshinchi simfoniyasida ham uchraydi. 
Blok romanslari ko‘p jihatdan va izchil ravishda, nozik intonatsion rivojlanish 
yordamida vokal simfoniyaga yaqinlashib, hayot va o‘lim konsepsiyasini ochib 
beradi. 
Qo‘llanilgan instrumentlarning oddiy bo‘lmagan tarkibi – skripka, violanchel, 
fortepiano doimiy ravishda variantlashadi va tsiklni simfoniya bilan yanada 
yaqinlashtiradi. 
Blok tsikli 60-yillarda D. Shostakovich yozgan eng ahamiyatli asar – O‘n 
to‘rtinchi simfoniyadan oldin yaratilgan. Mazkur asarda kompozitorning va davr 
musiqasining o‘sha vaqtdagi uslublari aks etgan edi.