O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi saida kasimxodjayeva

 
R. Shedrinning “Musiqiy taqdim”asari.
 
R. Shedrinning “Musiqiy taqdim” 
(1983) asari 2 soat 15 minut ijro etiladi. Asarning partiturasi I. S. Bax qalamiga 
mansub bo‘lgan xorallar prelyudiyalaridan olingan iqtiboslar, (BACH, BERG, 
SHCHED) monogrammalari bilan boyitiladi. Natijada o‘ziga xos instrumental teatr 
yuzaga keladi. Fikrni bayon etilishi esa XX asrning murakkab prozasini eslatadi. 
Kompozitor o‘z asari haqida quyidagilarni tushuntiradi: “O‘zimning “Musiqiy 
taqdim” asarimda musiqaga abstrakt tushuncha sifatida qaraydiganlar bilan 
bahslashmoqchi bo‘ldim. Ularga qarama-qarshi, musiqa tili bilan ham suhbat qurish 
mumkin, degan fikrni isbotlashga harakat qildim. Mening asarimda organ, uch fagot, 
uch trombon, uch fleyta bahsga kiradi. Bu bahs zamondoshlarimizga xos bo‘lgan 
tezkorlik bilan yuzaki fikr almashuvi emas, balki aksincha bir-birini tushunib, bir-
birining muammolarini tahlil etishga qaratilgan muloqotdir. Unda har bir qatnashchi 
o‘zining fikrini yetkaza olishiga, hech bo‘lmaganida, uni diqqat bilan eshitadiganlar 
bilan muloqotda bo‘lishiga ishonch hosil qiladi. O‘ylaymanki bugungi kun uchun 
aynan shu masala muhimdir. Bir oz to‘xtab, fikr yuritish...” (175, 10). 

---

93 
R. Shedrinning mazkur asari yangi musiqiy dramaturgiyani yaratib, yangi 
fikrlash - tovush kuzatish uslubini yuzaga keltiradi. 
R. Shedrinning mazkur asari yangilik sifatida talqin etilsa-da, shu davrning 
meditatsiyaga, monologlarga bo‘lgan intilishining yorqin misolidir. 
Mazkur davrning monologlikka bo‘lgan moyilligini V. Silvestrovning Beshinchi 
simfoniyasi (1980-1982), Y. Butskoning Sripka va orkestr uchun yozilgan Ikkinchi 
kontserti, A. Shnitkening “P’er Gyunt” baleti “Epilogi” ham tasdiqlaydi. Garchand bu 
asarlar, stilistik nuqtai-nazardan rango-rang, mazmunan bir-biridan keskin farq 
qiladigan bo‘lsalar-da , ularni sokinlik bilan bayon etish va monologlikka bo‘lgan 
intilish birlashtirib turadi. Avvalgi o‘n yillikda hukmronlik qilgan ixchamlik va 
“kamgaplik”ning o‘rnini yangi bayon etish uslubi egallaganidan dalolat beradi. 
Yangi davr kompozitorlari abadiy mavzularga qo‘l urishadi. Ularning asarlarida 
mangulik va zamonaviylik, vaqt va kosmos o‘lchamlari haqida fikr yuritiladi.
S. Gubaydulina, E. Denisov, M. Skorik kontsertlarida, G. Kocheli, A. Shnitke 
simfoniyalarida umuminsoniy muammolar ko‘tariladi va umumlashma xulosalarga 
erishiladi. 
Vaqt va muvozanat masalasi falsafiy kesimda ko‘rilib, vaqtning barqarorligi, 
zamon o‘tkinchiligi haqidagi fikrlar musiqiy tovushlarning yangi imkoniyatlari orqali 
bayon etiladi.