O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi saida kasimxodjayeva

S. Slonimskiyning “Kontsert-buff”i.
 
S. Slonimskiyning “Kontsert-buff”i (1964) 
kontsert turiga qiziqarli misol bo‘la oladi. Unda xatning dodekafon tamoyillari 
improvizatsiya tamoyillari bilan birlashadi (birinchi qismi – kononik figura; 
ikkinchisi – improvizatsiya). Kamer orkestri (fortepiano, truba va zarbli asboblar 
ishtirokida) san’atkorona va zukkolik bilan talqin qilingan. Bu yerda S. Slonimskiy 

---

57 
mumtoz va jaz orkestrlar asboblarini birlashtiradi. Bu esa kontsertga o‘ziga xos rang-
baranglikni bahshida etadi va nomida aks etilgan sho‘x mazmunga yaxshi mos 
tushadi. 
Kontsert asarlarida jaz ritmlari, melodika turlari ko‘p holatlarda namoyon 
bo‘lardi (N. Sidelnikovning “Rus ertaklari”ni eslash mumkin). Jaz 60-yillarning 
musiqaviy intonatsiyasi bilan yaxlitlikni tashkil qilgan edi. Ammo u akademik 
kompozitorlar ijodiga asta-sekinlik bilan kirib kelar edi. Biroq juda ko‘p musiqachilar 
san’atning mazkur turiga qiziqish bildirar edi. “Jaz – musiqaning jozibador turidir, – 
deb yozadi A. Eshpay. – Bu o‘z qonuniyatlariga ega bo‘lgan buyuk san’atdir... 
Mening fikrimcha, bari-bir kompozitorlar mazkur musiqa turiga kam e’tibor 
berishmoqda. Agar biz ko‘p sonli muhlislarni qiziqtiruvchi musiqaga e’tibor 
bermasak, demak, biz haqiqiy hayot talabiga e’tibor bermagan bo‘lamiz” (26, ob). 
60-yillardagi juda ko‘p asarlarda jaz elementlarini qo‘llash zamonaning “intonatsion 
belgisi” sifatida qabul qilingan edi. 
Jazga xos bo‘lgan improvizatsiya A. Eshpayning orkestr uchun yozilgan 
kontsertiga (1966) va R. Shedrinning fortepiano va orkestr uchun yozilgan Ikkinchi 
kontsertiga (1966) tabiiy holda kiritilgan.
A. Eshpayning orkestr uchun yozilgan kontserti.
 
A. Eshpayning kontserti 
to‘rtta solist (truba, fortepiano, vibrafon va kontrabas) va zarbli sozlar guruhi ancha 
ko‘paytirilgan orkestr uchun yozilgan. Kontsertga xos jihatlar, ta’sirchanlik bilan 
barcha ko‘rinishlarda, shu jumladan turli uslubiy qatlamlar, mari folkloriga xos 
bo‘lgan mavzular, jaz improvizatsiyalari, xoral, romantik, “kovboy” mavzulari va 
nihoyat ritmik kontrastlarda ko‘zga tashlanadi. 
Sonata shakli qurilishining kinomontaj tamoyili ham kontsert uslubining bir 
elementi bo‘lmish o‘yin va oldindan belgilanmaydigan holatlarni aks etadi.