O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi saida kasimxodjayeva

B. Chaykovskiyning kvartetlari
.
Kompozitorlar tomonidan yangi mazmunni 
izlash turli yo‘nalishlarda olib borilgan.
B. Chaykovskiy lirik va epik dramaturgiya sohasini Ikkinchi kvartetda 
kengaytiradi (1961), uslubning lirik belgilarini Uchinchi kvartetining oltita lirik 
novellalarida (1967) aniqlaydi, lirik janrli To‘rtinchi kvartetda (1972) “yangi” va 
“eskilarning” taqqoslanishiga e’tibor beradi, fortepiano kvintetida (1962), shuningdek 
violonchel va orkestr uchun yozilgan kontsertida (1964) lirika va grotesk o‘rtasidagi 
kontrastlarni alohida qayd qiladi. B. Chaykovskiy asarlarining intonatsion-obrazli tili 
va shakli murakablashadi va shu bilan birga, S. Prokofyev tomonidan vasiyat qilingan 
“yangi oddiylik” doirasidan chiqmaydi.
R. Ledenyevning kamer asarlari
. R. Ledenyevning ijodi liriko-epik an’analarga 
yaqin turadi. 60-70-yillarda kompozitor o‘zining obrazli-uslubiy tizimini ishlab 

---

50 
chiqdi. Unda lirik kayfiyatni aks etish ustuvor o‘rinni egallagan edi. Bu xususiyatlar 
skripka (1964) va orkestr, violonchel (1980) va orkestr uchun yozilgan kontsertlarda, 
alt uchun yozilgan kontsert-poemada (1964) va ko‘p sonli kamer-instrumental 
asarlarda yuzaga kelgan edi.
Asboblar tarkibiga, obrazlar va janrlarning o‘ziga xosligiga yondoshuv nuqtai-
nazardan R. Ledenyev ansambllari o‘ziga xosligi bilan ko‘zga tashlanadi. Bu haqda 
hatto asarlar nomlari ham guvoh beradi: kamer ansambli uchun “O‘nta eskiz” (1967), 
kamer ansambli uchun “Yettita kayfiyat” (1967), kamer ansambli uchun “To‘rtta 
qalam chizg‘ilari” (1972), kamer ansambli uchun “Noktyurnlar” (1968); torli kvartet 
uchun “Aytishlar” (1969), klarnet va fortepiano uchun “Men klarnet chalaman” 
syuitasi (1972)… 
Nozik, ba’zida hatto lahzali lirik harakatlarni ifodalashda Ledenyev 
impressionizmga yaqin turadi. Ammo intonatsion to‘yinganligi, taranglashgan 
harakat lar va intensiv motivli texnikani qo‘llashda Novaven kompozitorlari maktabi 
pyesalariga o‘xshab ketadi (203, 41).
 
Ba’zi bir ansambllarida aforistik uslubni (A. Vebernga yaqin) tanlagan
R. Ledenyev rus madaniyati an’analari va obrazliligidan chekinmadi. Uning 
mikrotsikllarida qo‘shiqchilik (“Qo‘shiq aytishuvlari”) va jom ovozlari (O‘nta eskiz) 
mujassamlashgan. Ular instrumetovkaning rang-barangligi va ijodiy yondoshuv bilan 
ajralib turadi.
“Qo‘shiq aytishuvlari” besh qismdan iborat bo‘lib, torli orkestr uchun yozilgan 
liriko-janrli syuitada yig‘i-yo‘qlovning xalq-qo‘shiq va cho‘ziq chastushkalar 
intonatsiyalari birma-bir ishlab chiqilgan va teatrga xos bo‘lgan jihatlari bor. O‘zak 
janr-raqs harakatiga bo‘ysundirilgan: miniatyuralar epizodlarni duet-dialoglarni, lirik 
va janr sahnachalarni eslatadi. Qisqacha ovozli ijrosi va o‘ziga xos aforistik mazmun 
bilan to‘yinganligi sabab lirik-janrda obrazlilik o‘ta noziklashadi.