Назoрат савoллари

Эвольвента ва унинг хоссалари.
Эвольвентанинг ясалишини қуйидагича тасвирлаш мумкин. Барабанга (9.5-расм) соат стрелкаси ҳаракатида ип ўралган. Бу ипни унинг таранглигини сақлаган ҳолатда бўшатамиз. 9.5-расмда ипни ғалтакдан бўшатиш процессининг 8 ҳолати кўрсатилган. Ип охири эгрилик ясайди, уни эвольвента дейилади. Бошқача усул бўлиши мумкин: Тўғри чизиқни айланада сирпантирмасдан ҳаракатлантирилганда бирор нуқтаси эвольвента эгри чизиғини чизади.
Тўғри чизиқни тайёрлаш чизиғи, айланани эса асосий айлана дейилади. Шунинг учун гапириш мумкин: тайёрлаш чизиқини асосий айланада ҳаракатлантирилганда эвольвента ҳосил бўлади.

Илова 9.5. 9.5-расм.

Эвольвента ҳосил қилишдан унинг хоссаси келиб чиқади, бундан тишли ғилдиракларни илашиш процессида фойдаланилади.
1. Эвольвентага ўтказилган нормал асосий айланага уринма бўлади.
2. Эвольвента эгрилик маркази асосий айланада ётади
3. Аниқ нуқтадаги эвольвентанинг эгрилик радиуси асосий айланага ўралган ёй узунлигига тенг.
Соат стрелкасига тескари барабандан ип бўшатилганда, унда ўнг эволвента ҳосил бўлади, бунда бўлажак ғилдиракнинг ўнг тиши лойиҳаланади. Агар ип соат стрелкасига тескари ўралганда, соат стрелкаси бўйича бўшатилади, унда чап эвольвента ясалади, тишни чап томони лойиҳаланади.


10-маъруза
Эвольвентали тишли ғилдиракнинг геометрик параметрлари ва уни тайёрлаш.
Маъруза режаси.
1. Эвольвентали нолинчи тишли ғилдиракнинг геометрик параметрлари.
2. Копировка методида тишли ғилдиракни тайёрлаш.
3. Обкатка усулида тишли ғилдиракни тайёрлаш.
4. Мусбат ва манфий ғилдиракларни ҳосил қилиш.
5. Мусбат ва манфий ғилдиракларнинг ютуқ ва камчиликлари ва улардан фойдаланиш соҳаси.
Эвольвентали тишли ғилдиракни ҳосил қилиш учун, яъни тишли ғилдирак тиш профилари эвольвента бўйича чизилган асосий айлана марказини тишли ғилдирак марказига алмаштирилади. Техникада кенг тарқалган тишли ғилдираклардан нормал ёки нолинчи ғилдираклар (нолинчи ғилдиракдан ташқари мусбат ва манфий ғилдираклар ҳам бўлади, улар тўғрисида кейинроқ ёзилади).