M u n d a r e j a

IKKINCHI BOB

2.1. “ROMEO VA JULYETTA TRAGEDIYASIDA OPTIMIZM”

SHekspirshunoslikda “Romeo va Julyetta” pesasining janrini aniqlash ustida ketgan tortishuvlar ham bejiz emas edi. Agar pesani tom ma’nodagi tragediya deb hisoblasak, undagi hayotbaxsh optimistik final, umumiy fonning yorug‘ bo‘yoqlarda berilishi, undagi quvnoq, kulgili va hazilli sahnalarchi? To‘g‘ri, “Hamlet”, “Makbet”, “Qirol Lir” kabi yetuk tragediyalarda ham komik elementlar bor, lekin bu elementlar fojiali holni yanada bo‘rttirish uchun qo‘llangan. Bu yerda esa aksincha yoshlarning qisqa muddatli baxti ham kulgi, ham fojiani yumshatadi. Tragediyaga lirik janrlar namunalari, sonet va muzika kiritilishining sababi ham ana shunda.

Tragediyada ikki oila o‘rtasidagi adovat Julyetta va Romeo obrazlarida o‘z ifodasini topgan insonparvarlik, hayot lazzatlaridan to‘g‘ri foydalanish kabi gumanistik g‘oyalarga zid bo‘lgan yomonlikdir, dushmanlik, feodal nizo yosh, yorqin muhabbatni halok qildi. Lekin asarda halok bo‘lsalar ham Julyetta va Romeo g‘olib chiqadilar: Ularning jasadlari ustida asrlar bo‘yi kek saqlab kelgan ikki oila yarashadi, eskilik dunyosiga chek qo‘yiladi. Shuning uchun bu tragediya, shuncha qon to‘kilishiga qaramay, optimizm, yangi hayotni tasdiqlash bilan tugallanadi. “Romeo va Julyetta” tarixi ularga qo‘yilgan oltin haykal ham insonning noshukurligi va rahmsizligini qoralovchi haqiqat va muhabbatning madhi sifatida abadiy yashaydi.

“Romeo va Julyetta”ni SHekspir tushunchasidagi tragediya deb atashga yo‘l qo‘ymaydigan ikkinchi masala ham bor: pesada muxabbat fojiali emas, konflikt oshiqlarning bir – biriga bo‘lgan munosabati asosida kelib chiqmaydi, ularning hissi va ishqi voqea boshidan to ohirigacha hamohangdir. Ularda boshqa yetuk tragediyalar qahramonlariga Hamlet, Otello, Makbetga xos bo‘lgan ichki kurash ham yo‘q. Lekin shunga qaramay “Romeo va Julyetta”ni har holda, tragediyaning lirik, optimistik turi sifatida qabul qilamiz. Chunki konflikt sotsiol asosga ega, eski va yangi axloqiy normalar o‘rtasidagi kurashdan kelib chiqqan. Bu kurash yangilikning g‘alabasi tarixiy ta’minlangan vaqtda ro‘y bergan, pesa optimistik ruhining sababi, boshqa tragediyalardan farqi, ham ana shundadir.