Integratsiyalashgan pedagogikasi

¡Jchinchidan.
Tabiiy ilmiy ta ’limning qulay tuzilishi shun- 
dayki, integrativ kurslar o ‘quv rejasining o ‘zgaruvchan qismiga 
j^irib, uning regional tashkil etuvchisi hisoblanadi.
To‘rtinchidan.
To‘liq o ‘quv-metodik qo‘llanmalarningyo‘qhgi
integrativ kurslarning o ‘quv jarayoniga tatbiq etilishida qiyin- 
chiliklar tug'diradi. U lam ing mualhflari dastur tuzib, umumiy 
metodik ko‘rsatmalar tuzishgandan so‘ng to ‘xtab qolishadi.
Beshinchidan.
Integrativ kurslar uchun o ‘qituvchilami rejali va 
maqsadga muvofiq tayyorlash tizimi hali takomillashgani yo‘q.
2. FANNI 0 ‘QITISHDA INTEGRATSIYA ASOSIDAGI 
TA’LIM FALSAFASI
So‘nggi o‘n yillikiar ichida ta ’lim falsafasi shunday ilniiy yo‘- 
nahshga aylandiki, u insonning ta ’hm olish jarayonida yaxlit in- 
tellektual rivojlanishi borasidagi savolga javob taklif etmoqda. 
Ta’lim olayotgan yosh insonning rivojlanish sharoitidagi qarama- 
qarshilikni amaliyotdagi pedagoglar aniqlashgan.
Fan o ‘qitishdagi integratsiya bo ‘yicha ularning taklifi tashqi 
birikish xarakteriga ega, aslida esa fanlami 
i n t e g r a t s i y a la s h n i 
chu­
qur metodologiya asosida o ‘tkazish zamr.
Yangi rivojlanayotgan fan mazmunida turli falsafiy oqimlarda 
paydo b o ig an g‘oya va m etodlar birlashuvi ehtimoli bor. T a’lim 
falsafasi tomonidan nafaqat tabiiy moslashuv, balki kontinental 
moslashuv ham o ‘zlashtirilmoqda.
Olimlardan T. Kun va V.S. Stopin bu boradagi ishlari nati­
jasida falsafa tabiat va madaniyat haqidagi fanlarni birlashtirdi. 
Shunday qilib, fizika modellariga zamonaviy inson ongi murojaat 
etuvchi ilg‘or fanga aylandi. XX asr o ‘rtalarida ilg'or fanlar orasida 
kibernetika yuqori o ‘rin egalladi. Kibernetikada o‘zlashtirügan 
prinsiplar o ‘z qoilanishini anorganik olamdagi hodisalarni tu ­
shuntirishda biologiya, texnikada topdi.
Noklassik fizikadagi N. Boming qo‘shimchahük prinsipi aw al 
olimlar tom onidan um um iy tabiat qonuniyatlarini ifodalovchi 
falsafiy prinsip, deb aniqlangan edi. Bu esa kelgusida boshqa fanlar 
rivojlanishiga asos soldi. Qonuniyatlar majmuasi shakllanish vaq- 
tiga kelib, fan ko‘p qirrali bo‘la boshlaydi, inson tasviri ko‘proq 
gavdalanadi. Integratsiya jarayonini kuchaytirishga, insoniyat taj­
ribasini tartiblashtimvchi madaniyat toifalarini izlashga zamriyat 
tug‘iladi. Zamonaviy falsafa taqdim etgan integratsiyaning poy-

---

devor tarkibiy elementlariga dunyoqarash mukammalligi kiradi. 
U lar m a’noni anglash, tushunish va insonning dunyoni ko‘rish 
usulini belgilaydi.
Yosh insonning ijtimoiylashuviga m aorif tizimi yordamida 
ushbu m adaniyat turiga kiritish unda dunyoqarash mukammal- 
hklarini o ‘zlashtirishga sharoit yaratilganda erishish mumkin. In- 
dividni madaniyatga kiritish, shaxsni shakllantirish uchun dunyo 
manzarasini to iiq o ‘zlashtirishni taqozo etadi. Mukammalliklar 
asosidagi matritsalar turii aniq faoliyat, bilim, ideal, shaklga asos 
boiadi.
Dunyoqarash mukammalliklar tizimi dunyoni um um iy ta ’rif- 
lovchi toifalam i o ‘z ichiga oladi. U lar tabiat, ijtimoiy obyektlarga, 
jonli va jonsiz tabiatga, inson va uning jamiyatdagi hayotiga, 
m a’naviyatiga, ongiga kiradi. Universal toifalar universal q oilanish 
imkoniga ega. Bu toifalar: kenglik, vaqt, harakat, miqdor, sifat, 
sabab, tasodif, shaxs, inson, jamiyat, men, boshqalar, ong, go‘- 
zallik, ishonch, adolat, erkinlik va h.k.
B oiim larga b o iin g an ta ’hm mazmunidagi mukammalliklar 
uning barcha qonuniyatlarini qam rab olishi lozim. M ukam m al- 
liklaming integratsion ahamiyati m adaniyatning barcha yo‘na- 
lishlarida nam oyon boiadi. U lam ing o ‘zlashtirilishi istalgan fanni 
o ‘rganishda o ‘zini ko'rsatadi. U lar yordamida madaniyat, ijtimoiy 
tajriba insondan insonga, bir avloddan ikkinchisiga o ‘tadi. M a­
daniyat mukammalligi ushbu modelda inson ongining tuzilishi 
elementi shaklida aks etadi.
M adaniyat mukammalligi m azm uni individ tom onidan uning 
ta ’lim olish jarayonida, shaxsiy shakllanishida, tarbiyasida va 
jamiyatdagi hayorida o‘zlashtirihshi lozim. Ular uning ichki in- 
tellektual salohiyati va tashqi olamdagi xatti-harakatining quri­
lish m ateriah b o iib xizmat qiladi. Ong dunyosi va amaliy dunyo 
bogiiqligi falsafaning rivojlanish darajasiga qarab, unda metaforik 
fikrlashida aks etadi.
M adaniyat mukammalligi ni falsafiy o ‘zlashtirish bosh shak- 
hdagi y o ii turli ijtim oiy-m adaniy y o ian ish lard a nam oyon b o ‘- 
ladi. T a’lim falsafasi dunyoni m a’naviy o ‘zlashtiradi. Adabiyot, 
m adaniyat faoliyat yo‘nahshlari kabi m a ’naviy ishlab chiqarish 
va mukammalliklarini aniqlab berishdek m urakkab jaray o n lar 
amalga oshirildi. Farq shundaki, ta ’lim falsafasida bu hodisa pro­
fessional darajada, m etodologik jihozlangan tartibda ro ‘y beradi. 
K undalik fikrlash, m a’naviy anglash falsafiy m adaniyat m u-

---