Integratsiyalashgan pedagogikasi

Ilg‘or g‘oya, prinsip va vazifalar
Bu kursning konsepsiyasi ishlanmasida bizning zamonda ta- 
biat-inson tizimida o ‘quvchilar tushunchasi asoslangan boiishi 
kerak. M a’naviy ekologik tushuncha b o im o g i lozim, faqatgina 
tabiatga ehtiyotkorlik bilan m unosabatda b o iish inson kelajagi 
xavfsizligini ta ’m inlashini tushuntirm oq lozim. B unday yon­
dashuvning ilg‘or g'oyalariga birdam lik, maqsadga yo‘naUiril- 
ganlik, inson va tabiat uzviyligi, inson-tabiat tizimining samoviy 
belgilanganligini anglash kiradi.
Prinsiplar
— bu 
birinchidan,
gumanitarlash, u tabiiy-ilmiy va 
gumanitar bilimlami «tabiat — inson» tizimida integrallash, 
ik­
kinchidan,
tabiatdagi mavjud aloqalami o ‘quvchilar anglashi or­
qah shaxsning shakllanishi, 
uchinchidan,
tabiat haqidagi aniq bi­
limlarga tegishli o'quvchilar fikrlash yo‘naüshi usuli shakllanish 
ustuvorligi, 
to ‘rtinchidan,
kelgusi didaktik moslashuv ilmiy izla- 
nishga mos kelgan turli sohalardan materialni tanlashdir.
Vazifalarga quyidagilar kiradi: o ‘quvchilarda tizimli fikrlash­
ning oriyentir asosini shakllantirish tabiat birlamchiligi haqidagi 
qonunlar, hodisalarga oid bilim larni shakllantirish, tabiatshu­
noslik qonuniyatlari, kuzatish qobiUyatlarini shakllantirish, bi­
limlar tizimini ishlab chiqish, aqliy mustaqilhk m uammolarini 
bilish va ulam ing yechish yo ilarin i topish qobiliyatini rivojlanti­
rish. Vazifalarga, shuningdek, tabiatni estetik qabul qilish, inson­
parvar m a’naviy ideallarga ekologik fikrlash va tabiatni asrash m u­
nosabatini asos qilish kiradi.
D idaktik aspektdagi bunday yondashuvning asosiy farqlari 
quyidagilar: chiziqli kurslar fan o ‘rganishdagi m antiq tushun- 
chalardan voz kechish; deduksiyani vaqtidan oldin ishlatish, 
tu sh u n ch a la r shakllanishining klassik tizim idan integratsion 
um um lashtirishning um um iy tu sh u n ch alam i ishlatish d araja­
siga o ‘tish; tarixiy yondashuv bilimlarini minimallashtirish ta ­
biat obyektlarini o ‘rganishda aniq dalillarni o ‘zlashtirishga emas, 
u bilan b o g iiq lig in i anglash.
12

---

Pedagogik izlanishlar shuni ko‘rsatadiki, integratsion asosda 
larni o ‘rgangan o ‘quvchilar predm eth o ‘rgatishning chiziqh 
k rslarini qisqa muddatda o ‘zlashtirishmoqda. Tez o ‘qitish maq- 
sTd qilib oUnmaganiga qaramasdan, undagi tabiat, m ehnat, rasm, 
o‘qish sohasidagi elem entlar bu fanlam i tez o ‘rganishda umidli 
asos b o iib xizmat qilyapti.
Pozitiv natijalar deb, dunyo haqidagi ilmiy tasaw urlam ing 
zamonaviy darajasiga to ‘g‘ri baho berish; o ‘quvchi oldida olam ­
ning ko‘p oichovli dunyo manzarasining dinamikada, turli bog‘- 
lanishlarda yaratish, aylantirish; ko‘rish gorizontlarini kengay­
tirish, o ‘zi uchun dunyoni qaytadan kashf etish, o ‘quvchi bilan 
muloqotdagi yangi m etodik shakllami izlash; turh mutaxassislar 
faoliyatlari m uam m olarini hal etishda birlashtirish, o'quv fao­
liyatida toliqishning oldini ohsh, yangi sifatli pedagogik natija olish, 
taiim ning yangi falsafasi b o iish i, pedagogik jarayonining integ­
rativ borligini aks etishga aytiladi.
Integratsiyaga qarshi, fikrlar muammo tug‘Uishi xavfini yaratishi 
mumkin. Ayrim olim lar integratsiyani mexanik birikishga xavf 
tug‘diradi, deb hisoblashmoqda. T a iim muassasalari rahbarlari 
ko‘pincha integratsion kursning maqsad va vazifalarini aniqlashda 
kerakli o‘quv dasturini tanlashda, o ‘qituvchilar malakasini oshi­
rishda qiyinchihklarga duch kelishmoqda. Shunday qilib, integratsiya 
ta’lim rivojlanishga zamin yaratgan holda har bir maktabda dolzarb 
muammo ham bo iib kelmoqda. Bu integrativ yondashuv mohiyatini 
tushunmaslikdan kelib chiqyapti. T a’lim tizim tashkilotchilari 
zimmasiga bu masalani to‘g‘ri yechishda katta mas’uliyat tushayotir. 
Ta’lim mazmunining insoniylashtirishda asosiy mexanizm deb, 
integratsiyani anglash qadriyatni, ya’ni zamonaviy maktabning 
rivojlanishida ilg‘or an ’analar ahamiyatini aniqlashga imkon beradi.
3. TA’LIM JARAYONINI INTEGRATSIYALASHNING 
NAZARIY ASOSLARI