Integratsiyalashgan pedagogikasi

Integratsiya kursi 
—
o ‘quv fanlaridan biri bo ‘iib, fanlararo 
bilimlar (integrativ biliralar)ni chuqurlashtirish va oshirish, ulami 
shakllantirish uchun o ‘rganiladi. U har xil turiar, usullar, us- 
lublar, fanlararo integratsiya obyektlari asosida tuzilgan.
Integratsiya kurslarining sinflarga bo ‘linishini turh asoslarda 
tahlil qilish mumkin:
• maqsad va m uam m olar asosida;
• maktab tabiiy-ilmiy tizimidagi vazifalari asosida;
• qo‘shiluvchi fan tarmoqlari asosida;
• integratsiya usullari va yo‘llari asosida;
• o‘quv rejasidagi o ‘rni asosida;
• kursni o ‘rganishga sarflangan vaqt asosida;
• o ‘quvchilar uchun qiyinlik darajasi asosida va h.k.
Shuni e ’tiborga olamizki, bu kurslarning mualliflari, odatda, 
o ‘z oldilariga bir necha maqsad va m uam m olam i yechish m asa­
lasini qo'yishadi, shu sababli kurslar ko‘p maqsadli, turli vazifali 
bo‘ladi.
Ko‘p miqdordagi dasturlar va ulam i tatbiq etishga urinishlami 
ko‘rib chiqib, biz bu kurslar qurilishining asosiy yo‘nalishIarini 
ajratishimiz va ulami mohiyatiga qarab, sinflarga bo‘lishimiz mumkin.
1. INTEGRATIV TA’LIMNING SINFLARGA BO‘LINISHI
Ularni yana universal yoki bir necha asosiy tizim kurslarini 
alm ashtim vchi um um iy, deb ham atash m um kin. M asalan, 
o ‘qish, tabiat, rasm darslarini bitta umumiy darsga birlashtirish.
O datda, bunday kurslarning muaUiflari tabiiy fanlar m a- 
teriallarini birlashtirib, ulam i bir m a’lum tizimga keltirishadi va 
o ‘z kurslarini integrativ yoki kompleks (umumiy), deb ataydilar. 
K o'rinib turibdiki, boshlang'ich ta ’hm rizimidagi tabiiy fanlar

---

materiallarini berishda to ‘g‘ri ketma-kethkka faqat darslar tuzih- 
shini saqlab qolibgina erishish mumkin. Ba’zi e ’tiborh olimlar 
ta ’kidlaydilarki, bu a n ’anaviy maktablarda ham tabiiy fanlarni 
ketma-ket o ‘rganish yo‘li bilan ham hal qilinmoqda. Bir qator 
olimlar boshlang‘ich ta ’limga ham darslarga ajratib o ‘qitish an’ana­
lari tarqalgan, deb hisoblashadi.
Tabiiy fanlami o ‘qitishning tizim bo‘yicha davom ettirishni 
bekor qihsh va soddalashtirish uchun ko‘pgina mualUflar gu­
m anitar sinflar uchun umumlashtirilgan kurslar (darslar) taklif 
qilishadi. Bularga umumiy tushunchalar bemvchi, bolalarda ta­
biiy fanlami o ‘rganishga qiziqish uyg‘otish vazifasini bajamvchi, 
tabiat haqida qiziqarii ko‘rinishda hikoya qiluvchi boshlang‘ich ta­
biiy fanlar kurslari (masalan, boshlang‘ich sinflardagi «Tabiat­
shunoshk») kiradi.